6 dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ cha mẹ nên biết

Dưới đây là 6 dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ cốt lõi, được phân tích chi tiết để giúp cha mẹ nhận diện em bé bị rối loạn phổ tự kỷ ngay từ những biểu hiện đầu tiên. Việc nắm vững dấu hiệu sớm rối loạn phổ tự kỷ là bước đi nền tảng để triển khai các chiến lược dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ và giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ một cách khoa học.

1. PHÂN TÍCH 3 DẤU HIỆU CỐT LÕI VỀ TƯƠNG TÁC VÀ GIAO TIẾP XÃ HỘI

3 dấu hiệu đầu tiên này là sự suy giảm quan trọng nhất trong khả năng kết nối và chia sẻ kinh nghiệm xã hội của dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ. Chúng thường được coi là dấu hiệu sớm rối loạn phổ tự kỷ và dễ nhận thấy trong khoảng từ 6 đến 18 tháng tuổi.

1.1. Dấu hiệu 1: Giao tiếp Mắt Kém và Không Đáp ứng Tên

>> XEM THÊM: Khóa học hướng dẫn sử dụng phương pháp can thiệp aba trong can thiệp cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ

Đây là sự thiếu hụt cơ bản trong khả năng tương tác với con người, là một trong những dấu hiệu sớm rối loạn phổ tự kỷ biểu hiện rõ ràng nhất.

Phân tích Giao tiếp Mắt: Em bé bị rối loạn phổ tự kỷ thường không duy trì giao tiếp mắt, hoặc chỉ thực hiện rất ngắn. Trẻ có xu hướng nhìn vào các vật thể tĩnh thay vì khuôn mặt người, làm suy yếu nghiêm trọng khả năng học các kỹ năng xã hội cơ bản. Để dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ thành công, việc đầu tiên là phải thiết lập lại được sự chú ý và giao tiếp mắt, thường thông qua các hoạt động tương tác vật lý hoặc trò chơi vui nhộn.
Không Đáp ứng Tên: Sau 9 tháng tuổi, việc em bé bị rối loạn phổ tự kỷ không quay đầu hoặc không phản ứng khi được gọi tên là một chỉ báo nguy cơ cao. Điều này không phải do vấn đề thính lực mà là sự thiếu quan tâm đối với các kích thích mang tính xã hội. Khi dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ này xuất hiện, cha mẹ cần ngay lập tức tìm kiếm sự đánh giá toàn diện.

1.2. Dấu hiệu 2: Thiếu Chú ý Chung (Joint Attention) và Cử chỉ Chỉ tay

Chú ý chung là khả năng chia sẻ trải nghiệm với người khác. Sự thiếu hụt kỹ năng này là một rào cản lớn đối với việc học ngôn ngữ.

Thiếu Chỉ tay để Bày tỏ: Một trong những dấu hiệu sớm rối loạn phổ tự kỷ quan trọng là việc trẻ không chủ động chỉ tay để yêu cầu hoặc chia sẻ sự thích thú với người lớn. Khi trẻ muốn một món đồ, em bé bị rối loạn phổ tự kỷ có thể nắm tay người lớn và kéo họ đến món đồ đó, thay vì sử dụng cử chỉ chỉ tay.
Không Nhìn theo Cử chỉ: Khi người lớn chỉ vào một vật thú vị, trẻ không nhìn theo hướng chỉ đó. Điều này cho thấy sự khó khăn trong việc hiểu ý định và tập trung chú ý vào cùng một điểm với người khác. Trong quá trình giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ, các chuyên gia phải dành rất nhiều thời gian để dạy kỹ năng chú ý chung này, vì nó là cầu nối giữa tương tác xã hội và phát triển ngôn ngữ.
Thiếu Cử chỉ Giao tiếp Khác: Dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ cũng bao gồm việc thiếu vắng các cử chỉ xã hội như vẫy tay chào tạm biệt, lắc đầu hoặc gật đầu. Điều này ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình giao tiếp phi ngôn ngữ.

1.3. Dấu hiệu 3: Chậm Ngôn ngữ và Mất Kỹ năng Đã Có

Sự chậm trễ trong việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp là một dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ dễ nhận thấy, nhưng cách sử dụng ngôn ngữ cũng quan trọng.

Chậm Mốc Ngôn ngữ: Không nói được từ đơn có nghĩa sau 16 tháng tuổi hoặc không nói được cụm từ hai từ tự phát (không phải lặp lại) sau 24 tháng tuổi là dấu hiệu sớm rối loạn phổ tự kỷ cần được xem xét nghiêm túc. Ngôn ngữ của em bé bị rối loạn phổ tự kỷ thường mang tính lặp lại (Echolalia) hoặc đảo ngược đại từ.
Mất Kỹ năng Ngôn ngữ: Bất kỳ sự mất mát nào về kỹ năng ngôn ngữ đã có (dù chỉ là vài từ) đều là một dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ khẩn cấp, đòi hỏi sự đánh giá y tế ngay lập tức. Việc nhận diện dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ đòi hỏi sự đánh giá chuyên môn toàn diện để xây dựng lộ trình can thiệp cá nhân hóa. Trung tâm OME cung cấp các chương trình đánh giá và can thiệp toàn diện, giúp xác định chính xác các dấu hiệu và xây dựng lộ trình phù hợp.

2. PHÂN TÍCH 3 DẤU HIỆU CỐT LÕI VỀ HÀNH VI LẶP LẠI VÀ RỐI LOẠN GIÁC QUAN

3 dấu hiệu cuối cùng này tập trung vào các khuôn mẫu hành vi hạn chế, lặp lại và cách trẻ xử lý thông tin từ môi trường. Việc dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ hiệu quả cần phải giải quyết những biểu hiện này.

2.1. Dấu hiệu 4: Hành vi Lặp lại và Rập khuôn (Stimming)

>> XEM THÊM: 3 bài test rối loạn phổ tự kỷ cực đơn giản tại nhà

Các hành vi tự kích thích (Stimming) là đặc trưng của dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ. Chúng có mục đích tự điều chỉnh cảm xúc hoặc giác quan.

Hành vi Vận động Rập khuôn: Thường bao gồm các cử động lặp đi lặp lại như vỗ tay, lắc lư cơ thể, đi nhón chân, xoay tròn, hoặc nhìn nghiêng đồ vật một cách thường xuyên. Tần suất của các hành vi này tăng lên khi trẻ căng thẳng hoặc quá kích thích giác quan. Trong quá trình dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ, chuyên gia sẽ tìm hiểu chức năng của hành vi này để thay thế bằng những hành vi xã hội hoặc chức năng hơn.
Sở thích Hạn chế, Cường độ cao: Dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ là việc trẻ có thể bị ám ảnh bởi một chủ đề hẹp (ví dụ: chỉ quan tâm đến các loại van nước, chỉ xem một đoạn quảng cáo lặp đi lặp lại). Sự tập trung này chiếm hầu hết thời gian chơi của trẻ, hạn chế các hoạt động khám phá và tương tác khác.
Chơi không Chức năng: Thay vì chơi đồ chơi theo đúng chức năng (ví dụ: lái xe, xếp hình), em bé bị rối loạn phổ tự kỷ có thể chỉ quan tâm đến các chi tiết nhỏ (ví dụ: nhìn bánh xe quay, ngửi đồ chơi).

2.2. Dấu hiệu 5: Kháng cự Sự Thay đổi và Nhu cầu Nghi thức Cứng nhắc

Kháng cự thay đổi và nghi thức cứng nhắc ở trẻ

Sự cứng nhắc trong tư duy và hành vi là một trong những dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ gây thách thức lớn nhất cho gia đình, và đòi hỏi phải có chiến lược giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ rõ ràng.

Kháng cự Thay đổi: Trẻ phản ứng dữ dội trước những thay đổi nhỏ trong lịch trình sinh hoạt, môi trường hoặc đường đi quen thuộc. Lo âu là nguyên nhân chính gây ra phản ứng này.
Nhu cầu Nghi thức: Trẻ yêu cầu mọi hành động phải diễn ra theo một trật tự hoặc nghi thức cứng nhắc (ví dụ: phải mặc áo theo thứ tự nhất định, phải sắp xếp giày dép theo một góc độ). Sự cứng nhắc này là dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ cho thấy sự khó khăn trong chức năng điều hành của não bộ. Việc dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ cần tập trung vào việc dạy trẻ các kỹ năng linh hoạt và thích ứng.

Việc thấu hiểu tâm lý trẻ em và các biểu hiện hành vi phức tạp là cần thiết để dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ thành công. Bạn có thể tham khảo khóa học tâm lý học online để nắm vững các kiến thức nền tảng về phát triển, tâm lý học hành vi và chiến lược hỗ trợ cảm xúc cho em bé bị rối loạn phổ tự kỷ.

2.3. Dấu hiệu 6: Phản ứng Giác quan Bất thường (Rối loạn Xử lý Giác quan)

Rối loạn xử lý giác quan là một trong những dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường đi kèm và ảnh hưởng lớn đến hành vi và việc giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ.

Quá Nhạy cảm (Hyper-sensitive): Trẻ bị kích thích quá mức bởi các kích thích thông thường. Ví dụ: Dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ này có thể là việc trẻ bịt tai khi nghe tiếng máy hút bụi, sợ hãi ánh sáng huỳnh quang, không chịu mặc quần áo có nhãn mác, hoặc rất kén ăn vì khó chịu với mùi vị, kết cấu thức ăn.
Kém Nhạy cảm (Hypo-sensitive): Trẻ có thể tìm kiếm kích thích mạnh để đáp ứng nhu cầu giác quan (ví dụ: đập đầu, nhảy liên tục, nhai/liếm đồ vật, không phản ứng với đau hoặc nhiệt độ).
Can thiệp Giác quan: Chương trình giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ cần bao gồm trị liệu hoạt động (Occupational Therapy) để giúp trẻ điều chỉnh phản ứng giác quan, từ đó giảm thiểu các hành vi thách thức. Việc dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ về cách tự điều chỉnh giác quan là một mục tiêu cốt lõi.

Kiến thức chuyên môn là nền tảng vững chắc để đồng hành cùng trẻ. Để có được một cái nhìn chuyên nghiệp, toàn diện về phương pháp và kỹ thuật giáo dục trẻ rối loạn phổ tự kỷ cho từng dấu hiệu trẻ rối loạn phổ tự kỷ cụ thể, đừng bỏ lỡ khóa học giáo dục đặc biệt online của chúng tôi.

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội