7 Bài Tập Can Thiệp Trẻ Tự Kỷ Tại Nhà Dễ Áp Dụng Cho Ba Mẹ

Bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hành trình hỗ trợ trẻ, bởi hội chứng Tự kỷ (ASD) đòi hỏi sự can thiệp đa chiều và tính nhất quán cao độ. Dù các buổi trị liệu tại phòng khám rất cần thiết, chính môi trường gia đình – nơi trẻ dành phần lớn thời gian – mới quyết định sự tiến bộ bền vững.

Là người đồng hành gần gũi nhất, bạn có khả năng biến các hoạt động sinh hoạt hằng ngày thành cơ hội học tập thực tế, giúp trẻ tổng quát hóa và duy trì kỹ năng mới. Khi sự kiên nhẫn, thấu hiểu và các bài tập có cấu trúc được kết hợp đúng cách, trẻ sẽ có môi trường phát triển tối ưu. Các bài tập dưới đây được xây dựng dựa trên nguyên tắc khoa học và có thể dễ dàng tích hợp vào lịch sinh hoạt của gia đình.

I. Nhóm Bài Tập Phát Triển Kỹ Năng Giao Tiếp Xã Hội

Mục tiêu cốt lõi của nhóm bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà là xây dựng nền tảng tương tác vững chắc, tạo tiền đề để trẻ phát triển các kỹ năng giao tiếp xã hội một cách tự nhiên và bền vững.

1. Kỹ thuật “Bắt chước lời nói và hành động”

Bắt chước là kỹ năng tiền đề quan trọng nhất để học hỏi và dạy trẻ tự kỷ kỹ năng giao tiếp xã hội. Dạy bắt chước giúp trẻ hiểu mối quan hệ nhân quả (làm theo tôi, tôi sẽ phản ứng) và xây dựng nền tảng cho sự chú ý chung (Joint Attention). Bắt đầu bằng việc bắt chước con (hành động, âm thanh) để tạo sự kết nối, sau đó yêu cầu con bắt chước lại. Việc nắm rõ kỹ thuật này sẽ dễ dàng hơn khi phụ huynh được tiếp cận khóa học tâm lý học online, nơi cung cấp các hướng dẫn chi tiết và bài thực hành chuẩn khoa học.

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Vận động thô sang Tinh: Bắt đầu bằng các hành động lớn (vỗ tay, dậm chân), sau đó chuyển sang vận động tinh (chạm ngón tay, thổi môi) và cuối cùng là âm thanh/từ ngữ.
• Áp dụng gán nhãn: Khi trẻ muốn một đồ vật (ví dụ: quả bóng), giữ trước mặt và nói rõ ràng từ đó (“Bóng!”). Yêu cầu con phát âm (hoặc có nỗ lực phát âm) trước khi trao. Kỹ thuật này gia tăng số lần trẻ thực hành bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà có mục đích.

2. Dạy kỹ năng chờ lượt

Kỹ năng chờ lượt là nguyên tắc cơ bản để tham gia vào mọi tương tác xã hội và là một phần thiết yếu của dạy trẻ tự kỷ kỹ năng giao tiếp xã hội. Dạy trẻ hoãn mãn nguyện và hiểu được vai trò của mình trong một chuỗi tương tác. Điều này giảm thiểu hành vi bốc đồng.

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Cấu trúc rõ ràng: Sử dụng các tín hiệu hình ảnh (đồng hồ cát, thẻ “Lượt tôi/Lượt con”) để trẻ nhận biết rõ ràng khi nào lượt mình kết thúc.
• Thiết lập chuỗi: Bắt đầu bằng các hoạt động luân phiên nhanh (2-3 giây) rồi kéo dài thời gian chờ đợi.

Việc dạy trẻ tự kỷ kỹ năng giao tiếp xã hội thông qua chờ lượt cần sự kiên nhẫn và nhất quán cao, là một bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà hiệu quả.

III. Nhóm Bài Tập Điều Hòa Cảm Giác

Trẻ tự kỷ thường có rối loạn xử lý cảm giác. Nhóm bài tập điều hòa cảm giác cho trẻ tự kỷ này đóng vai trò then chốt trong việc giúp trẻ ổn định hành vi và tăng khả năng tiếp nhận học tập.

3. Bài tập Xoay / Nhún Nhảy có kiểm soát

Hệ tiền đình chịu trách nhiệm về thăng bằng. Rối loạn ở hệ này thường dẫn đến hành vi tìm kiếm hoặc né tránh chuyển động. Cung cấp đầu vào tiền đình có kiểm soát giúp “thiết lập lại” hệ thần kinh. Hoạt động này cần có mục đích và giới hạn thời gian rõ ràng (Ví dụ: Nhún 10 lần rồi dừng).

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Nhún trên bóng yoga/ xích đu: Khuyến khích trẻ chủ động tạo ra chuyển động (tự đạp xe, tự lắc lư), thay vì phụ huynh thực hiện hoàn toàn, trong khi vẫn giám sát chặt chẽ. Đây là một trong những bài tập điều hòa cảm giác cho trẻ tự kỷ cơ bản nhất, giúp giảm hành vi tìm kiếm chuyển động không mục đích.

4. Hoạt động Đẩy/Kéo Vật Nặng

Hệ cảm thụ bản thể giúp trẻ nhận biết vị trí cơ thể và lực. Đầu vào áp lực sâu thường có tác dụng làm dịu tức thì. Các hoạt động “Heavy Work” (Làm việc nặng) cung cấp tín hiệu cảm giác sâu đến các khớp, có tác dụng điều chỉnh tương tự như ôm chặt.

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Đẩy/Kéo: Cho trẻ đẩy một chiếc hộp có trọng lượng nhẹ (như hộp đồ chơi) hoặc kéo chăn nặng.
• Tác vụ gia đình: Nhờ trẻ mang giúp các đồ vật không quá nặng (sách, chai nước).

Áp dụng bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà này thường xuyên giúp giảm tần suất các hành vi tự kích thích (stimming) như vỗ tay, nhón gót.

IV. Nhóm Bài Tập Phát Triển Kỹ Năng Nhận Thức và Vận Động Tinh 

5. Sử dụng hình ảnh (Visual Schedules and Structure)

Trẻ tự kỷ ưu tiên xử lý thông tin hình ảnh. Thiếu cấu trúc và sự thay đổi đột ngột là nguyên nhân chính gây ra khủng hoảng hành vi. Sử dụng hình ảnh như một “kịch bản” trực quan, giúp trẻ dự đoán điều gì sẽ xảy ra tiếp theo, từ đó tăng cường cảm giác kiểm soát và giảm lo âu. Đây là một phương pháp dạy trẻ tự kỷ tại nhà hiệu quả.

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Hệ thống “Hoàn thành”: Phải có một khu vực hoặc hộp rõ ràng cho các thẻ đã hoàn thành. Cho trẻ tự di chuyển thẻ là một kỹ năng độc lập quan trọng.
• Tăng cường linh hoạt: Dần dần giới thiệu thẻ “Bất ngờ” hoặc “Chơi tự do” vào lịch trình để dạy trẻ chấp nhận sự không chắc chắn ở mức độ thấp.

6. Bài tập phối hợp mắt-tay

Khả năng vận động tinh kém thường cản trở việc học viết, ăn uống tự lập, và mặc quần áo. Các hoạt động vận động tinh không chỉ củng cố cơ tay mà còn liên kết chặt chẽ với sự chú ý bền vững và khả năng giải quyết vấn đề.

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Phân cấp độ khó: Bắt đầu với các khối lớn, chốt cài lớn. Dần dần chuyển sang các hoạt động phức tạp hơn như lật trang sách, cài nút áo, cắt giấy theo đường thẳng.
• Tạo động lực: Gắn hoạt động vận động tinh với phần thưởng (Ví dụ: Phải xếp xong 5 khối thì mới được xem video 1 phút). Đây là một bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà cần sự kiên nhẫn.

Việc làm chủ cấu trúc nhận thức qua Biểu đồ Hình ảnh và rèn luyện vận động tinh là bước đệm thiết yếu để trẻ tự lập. Để đảm bảo tính chính xác và khoa học của các bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà này, phụ huynh nên tham khảo các chương trình giáo dục đã được kiểm chứng từ các tổ chức uy tín như OME Việt Nam.

7. Nguyên tắc khen thưởng và tăng cường tích cực

Nguyên tắc này là nền tảng của mọi bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà. Dựa trên Tâm lý học hành vi, khen thưởng phải mang tính cá nhân hóa – chỉ sử dụng những vật phẩm/hoạt động mà trẻ thực sự yêu thích

Cách thực hiện chuyên nghiệp:

• Xác định chức năng: Trước hết, phải xác định chức năng của hành vi (tìm kiếm sự chú ý, trốn tránh nhiệm vụ, tìm kiếm cảm giác). Sau đó mới áp dụng tăng cường phù hợp.
• Khen thưởng: Khen ngợi ngay lập tức những nỗ lực nhỏ nhất. (Ví dụ: “Con đã nhìn mẹ khi mẹ gọi! Tuyệt vời!”).

V. Can Thiệp Từ Kiến Thức Và Hỗ Trợ Cộng Đồng

Để áp dụng hiệu quả bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà, phụ huynh cần không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức về tâm lý học ứng dụng và các mô hình giáo dục đặc biệt. Các khóa học giáo dục đặc biệt online về ABA, ngôn ngữ và trị liệu cảm giác giúp phụ huynh thực hành phương pháp tại nhà tự tin và chính xác hơn. Bên cạnh đó, việc tham khảo chuyên môn từ các tổ chức uy tín như OME Việt Nam giúp xác thực bài tập, nhận hỗ trợ cần thiết và đảm bảo trẻ được can thiệp toàn diện.

 

>>> Khóa học bạn có thể quan tâm: Đánh giá Trẻ rối loạn phổ tự kỷ và phương pháp can thiệp trọng tâm

 

VI. Kết Luận

Cuộc hành trình áp dụng bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà là marathon, không phải chạy nước rút. Việc áp dụng 7 bài tập can thiệp trẻ tự kỷ tại nhà này một cách khoa học và nhất quán sẽ là chìa khóa mở cánh cửa phát triển cho con bạn.

Mọi thông tin chi tiết về các khóa học vận động quý anh chị học viên có thể liên hệ theo thong tin dưới đây

 

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội