Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Là Gì?

Bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì? Đây là câu hỏi mà hàng ngàn phụ huynh đặt ra khi đối diện với những khác biệt trong hành vi và giao tiếp của con mình. Bệnh rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) không phải là một căn bệnh đơn thuần, mà là một tình trạng phát triển thần kinh phức tạp, kéo dài suốt đời, ảnh hưởng đến cách trẻ nhận thức và tương tác với thế giới.

Việc hiểu rõ bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì và các biểu hiện của bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ là nền tảng để gia đình có thể hành động can thiệp sớm. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn chuyên sâu, phân tích bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu, các dấu hiệu nhận biết bé rối loạn phổ tự kỷ, và hướng dẫn cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ thông qua can thiệp sớm.

1. Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Là Gì?

 

>> XEM THÊM: Khóa học Thấu hiểu và hỗ trợ hành vi của trẻ rối loạn phát triển

 

Để giải đáp thấu đáo bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì, chúng ta cần dựa vào tiêu chuẩn chẩn đoán quốc tế (DSM-5). ASD là một rối loạn thần kinh phát triển được đặc trưng bởi những suy giảm dai dẳng trong hai lĩnh vực cốt lõi:

1.1. Suy giảm Giao tiếp và Tương tác Xã hội

Đây là đặc điểm trung tâm của ASD. Bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ thường biểu hiện qua những khó khăn sau:

• Thiếu hụt Giao tiếp Phi ngôn ngữ: Trẻ khó sử dụng hoặc hiểu cử chỉ, nét mặt, hoặc tông giọng để giao tiếp. Trẻ có thể tránh hoặc hạn chế giao tiếp bằng mắt.

• Khó khăn trong Mối quan hệ: Trẻ gặp khó khăn trong việc phát triển, duy trì và hiểu các mối quan hệ bạn bè, thường thích chơi một mình.

• Thiếu sự Trao đổi Xã hội: Trẻ khó khăn trong việc bắt đầu hoặc duy trì một cuộc trò chuyện hai chiều, hoặc không chia sẻ niềm vui, sự thích thú với người khác.

1.2. Các Khuôn mẫu Hành vi, Sở thích bị Hạn chế và Lặp lại

Bên cạnh các vấn đề xã hội, bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì còn được định nghĩa bởi các hành vi và sở thích đặc trưng:

• Hành vi và Chuyển động Lặp lại (Stimming): Thực hiện các cử động rập khuôn, lặp đi lặp lại như vỗ tay, lắc lư cơ thể, hoặc xoay người.

• Sở thích Hạn chế, Cường độ cao: Quá tập trung vào một chủ đề hoặc đối tượng cụ thể (ví dụ: chỉ quan tâm đến bánh xe quay, thích sắp xếp đồ vật thành hàng).

• Nhất quán Quá mức: Khó khăn cực độ khi đối mặt với sự thay đổi trong lịch trình hoặc môi trường.

• Phản ứng Giác quan Bất thường: Phản ứng quá mức hoặc kém mức với các kích thích (âm thanh, ánh sáng, nhiệt độ).

ASD được gọi là phổ vì mức độ nghiêm trọng và sự kết hợp của các triệu chứng rất khác nhau ở mỗi cá nhân.

2. Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Do Đâu?

Nhiều phụ huynh lo lắng về bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu và không ngừng tìm kiếm cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ. Khoa học đã cung cấp câu trả lời rõ ràng về các nguyên nhân cốt lõi:

2.1. Yếu tố Di truyền (Genetics) là Cốt lõi

Yếu tố di truyền được coi là tác nhân chính. Bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu phần lớn liên quan đến sự kết hợp phức tạp của các biến đổi gen:

• Gen hiếm và Phổ biến: Nhiều trường hợp là kết quả của sự tương tác giữa nhiều gen, mỗi gen đóng góp một phần nhỏ vào tổng thể nguy cơ.

• Tính di truyền cao: Các nghiên cứu về cặp song sinh khẳng định vai trò chủ đạo của yếu tố gen trong sự phát triển của ASD.

2.2. Sự Khác biệt trong Cấu trúc và Chức năng Não bộ

Bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu còn liên quan đến sự khác biệt trong sự phát triển của các vùng não chịu trách nhiệm xử lý thông tin xã hội, cảm xúc và ngôn ngữ (ví dụ: Hạch hạnh nhân, Vỏ não trước trán). Sự kết nối bất thường giữa các vùng này ảnh hưởng đến cách bé rối loạn phổ tự kỷ xử lý thế giới xung quanh.

2.3. Cách Phòng Tránh Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Về cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ theo nghĩa loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, hiện tại khoa học chưa thể đưa ra. Tuy nhiên, cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ hiệu quả nhất là tập trung vào Can thiệp Sớm. Can thiệp sớm giúp củng cố các kết nối thần kinh, bù đắp các kỹ năng thiếu hụt, làm giảm thiểu đáng kể mức độ ảnh hưởng của ASD.

Việc đồng hành cùng con tại trung tâm OME sẽ giúp bạn có lộ trình rõ ràng, từ việc đánh giá nguy cơ, hiểu nguyên nhân bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu và triển khai các chương trình can thiệp dựa trên bằng chứng.

3. Nhận Diện Bé Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

 

>> XEM THÊM: 3 bài test rối loạn phổ tự kỷ cực đơn giản tại nhà

 

Nhận biết sớm bé rối loạn phổ tự kỷ là chìa khóa vàng để can thiệp thành công. Phụ huynh cần chú ý các dấu hiệu cảnh báo dưới đây, đây cũng là cách để nhận diện sớm bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ:

3.1. Dấu hiệu Rối loạn Phổ Tự kỷ ở trẻ dưới 12 tháng tuổi

• Không giao tiếp bằng mắt: Trẻ thường xuyên tránh nhìn vào mắt người khác, hoặc chỉ giao tiếp bằng mắt rất ngắn.

• Không đáp ứng khi gọi tên: Trẻ không quay đầu lại hoặc không phản ứng khi được gọi tên (cần loại trừ vấn đề thính lực).

• Không bập bẹ đa dạng âm thanh: Thiếu các âm thanh bập bẹ có vẻ như đang giao tiếp hoặc trao đổi.

3.2. Dấu hiệu Rối loạn Phổ Tự kỷ ở trẻ từ 12 đến 24 tháng tuổi

• Thiếu cử chỉ: Trẻ không chỉ tay để bày tỏ sự thích thú, không vẫy tay chào tạm biệt hoặc không dùng cử chỉ để giao tiếp.

• Thiếu sự chú ý chung (Joint Attention): Trẻ không nhìn theo hướng mà người khác chỉ hoặc không nhìn người khác rồi nhìn đồ vật (không chia sẻ sự thích thú).

• Chậm ngôn ngữ: Không nói từ đơn có nghĩa (16 tháng) hoặc không nói cụm từ hai từ tự phát (24 tháng).

• Chơi không phù hợp: Chỉ tập trung vào các chi tiết nhỏ của đồ vật (ví dụ: bánh xe quay) thay vì chơi chức năng (lái xe).

3.3. Dấu hiệu Rối loạn Phổ Tự kỷ ở trẻ từ 2 tuổi trở lên

• Mất kỹ năng ngôn ngữ đã có: Bất kỳ sự mất mát nào về kỹ năng ngôn ngữ hoặc xã hội ở bất kỳ độ tuổi nào đều cần được đánh giá khẩn cấp.

• Hành vi lặp lại rõ ràng: Tăng cường các hành vi rập khuôn, lặp lại (stimming).

• Khó khăn trong chơi giả vờ: Trẻ không tham gia vào các trò chơi giả vờ (ví dụ: chơi nấu ăn, đóng vai).

4. Chẩn Đoán và Quản lý Tâm lý Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Ở Trẻ

Sau khi nhận thấy các dấu hiệu của bé rối loạn phổ tự kỷ, bước tiếp theo là tìm kiếm quy trình chẩn đoán chính thức và quản lý tâm lý gia đình.

4.1. Quy trình Chẩn đoán Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Chẩn đoán ASD là một quy trình đa chuyên khoa, thường sử dụng các công cụ tiêu chuẩn vàng:

• Sàng lọc và Đánh giá Y tế: Loại trừ các vấn đề khác (ví dụ: mất thính giác) và đánh giá các vấn đề y tế đi kèm.

• Công cụ Chẩn đoán Chính thức: Sử dụng ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule, Second Edition) và phỏng vấn cha mẹ (ADI-R) để xác định xem bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ có đáp ứng tiêu chuẩn DSM-5 hay không.

• Đánh giá Chức năng: Đánh giá mức độ suy giảm trong các lĩnh vực (ngôn ngữ, vận động, nhận thức) để lập kế hoạch can thiệp.

4.2. Quản lý Tâm lý và Cảm xúc Gia đình

Việc nhận chẩn đoán ASD là một cú sốc tâm lý lớn. Phụ huynh cần được hỗ trợ để quản lý căng thẳng, lo âu và chấp nhận chẩn đoán. Quản lý cảm xúc của cha mẹ là nền tảng để cung cấp sự hỗ trợ ổn định và nhất quán cho con.

Việc thấu hiểu tâm lý trẻ em và của chính bản thân mình là cần thiết. Bạn có thể tham khảo khóa học tâm lý học online để nắm vững các kiến thức nền tảng, học cách quản lý cảm xúc và giao tiếp hiệu quả với bé rối loạn phổ tự kỷ, biến thử thách thành động lực can thiệp.

5. Lộ Trình Can Thiệp Khoa Học Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Ở Trẻ

Can thiệp là câu trả lời mạnh mẽ nhất cho nỗi lo về bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì và mức độ ảnh hưởng của nó. Can thiệp sớm, chuyên sâu, và dựa trên bằng chứng khoa học là chìa khóa.

5.1. Can thiệp Hành vi và Trị liệu Chuyên biệt

• Can thiệp Hành vi Ứng dụng (ABA): Phương pháp dựa trên bằng chứng hàng đầu, tập trung vào việc dạy các kỹ năng mới (giao tiếp chức năng, xã hội, tự chăm sóc) và giảm các hành vi không mong muốn.

• Trị liệu Hỗ trợ: Bao gồm Trị liệu Ngôn ngữ (cải thiện giao tiếp) và Trị liệu Hoạt động (giải quyết các vấn đề giác quan và vận động).

5.2. Hỗ trợ Giáo dục và Gia đình

• Can thiệp Giáo dục: Thiết lập Kế hoạch Giáo dục Cá nhân hóa (IEP) tại trường học để đảm bảo môi trường học tập phù hợp.

• Đào tạo Phụ huynh: Phụ huynh cần được đào tạo về các chiến lược can thiệp để áp dụng nhất quán tại nhà, mở rộng hiệu quả của liệu pháp.

Kiến thức chuyên môn là nền tảng vững chắc để đồng hành cùng trẻ. Để có được một cái nhìn chuyên nghiệp, toàn diện về phương pháp và kỹ thuật can thiệp bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ, đừng bỏ lỡ khóa học giáo dục đặc biệt online của chúng tôi.

Kết luận

Hy vọng bài viết đã giải đáp thấu đáo bệnh rối loạn phổ tự kỷ là gì, giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu và cung cấp cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ hiệu quả nhất thông qua can thiệp sớm. Bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ không phải là dấu chấm hết, mà là một thử thách có thể vượt qua bằng tình yêu thương và khoa học.

Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chuyên sâu và xây dựng lộ trình can thiệp phù hợp nhất cho con bạn, đảm bảo bé rối loạn phổ tự kỷ có cơ hội phát triển tốt nhất.