Chứng Rối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý Và 5 Dấu Hiệu Dễ Bỏ Qua

Chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder – ADHD) là một thuật ngữ y học mô tả một rối loạn phát triển thần kinh mãn tính, ảnh hưởng đến hàng triệu trẻ em và thường kéo dài đến tuổi trưởng thành. Trong bối cảnh nhịp sống hiện đại, việc nhận diện và can thiệp sớm rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ em nên vô cùng cấp thiết. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh chỉ tập trung vào các hành vi tăng động rõ rệt mà bỏ qua những dấu hiệu giảm chú ý tinh tế, khiến cơ hội can thiệp sớm bị lãng phí.

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, từ định nghĩa khoa học, các dấu hiệu thường bị bỏ qua cho đến các chiến lược điều trị và hỗ trợ từ cộng đồng, giúp bạn trang bị kiến thức để đồng hành cùng con một cách hiệu quả nhất.

I. Chứng Rối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý Là Gì?

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một rối loạn phát triển thần kinh phổ biến, được nhận diện qua bộ ba đặc trưng gồm giảm khả năng tập trung, tính bốc đồng và hoạt động thái quá. Mặc dù thường được chẩn đoán lần đầu ở lứa tuổi nhi đồng, những biểu hiện của rối loạn tăng động giảm chú ý không dừng lại ở đó, mà thường kéo dài, định hình cuộc sống của cả thanh thiếu niên và người trưởng thành. Đây là một tình trạng cần được hiểu rõ để có sự can thiệp và hỗ trợ kịp thời.

Ba dạng biểu hiện chính của Rối loạn tăng động giảm chú ý: 

• Dạng Giảm chú ý: Trẻ gặp khó khăn chủ yếu về tập trung, tổ chức, và hoàn thành nhiệm vụ. Dạng này dễ bị bỏ qua vì trẻ không gây rối, thường có vẻ mơ màng hoặc đãng trí.
• Dạng Tăng động/Bốc đồng nổi bật: Trẻ có biểu hiện chủ yếu là bồn chồn, nói quá nhiều, khó chờ đợi, và thường xuyên ngắt lời. Đây là dạng dễ nhận biết nhất của chứng rối loạn tăng động giảm chú ý.
• Dạng Kết hợp: Đây là dạng phổ biến nhất, kết hợp cả giảm chú ý và tăng động/bốc đồng.

Rối loạn tăng động giảm chú ý là một trong những rối loạn thường gặp nhất ở trẻ em. Đây là một tình trạng phức tạp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập, các mối quan hệ xã hội và sự phát triển cảm xúc của trẻ. Việc nhận biết và can thiệp sớm các dấu hiệu tinh tế của rối loạn này là yếu tố then chốt để giúp trẻ em và cả người lớn mắc ADHD có thể quản lý cuộc sống và phát huy tối đa tiềm năng của bản thân.

II. 5 Dấu Hiệu Rối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý Dễ Bị Bỏ Qua 

1. Rối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý Ở Trẻ Nhỏ

Khi đề cập đến chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, hầu hết mọi người đều nghĩ đến hình ảnh một đứa trẻ không ngừng hiếu động. Tuy nhiên, những dấu hiệu của sự giảm chú ý mới là những biểu hiện tinh tế, dễ bị phụ huynh bỏ qua nhất. Dưới đây là 5 biểu hiện giảm chú ý mà cha mẹ cần đặc biệt lưu tâm để có thể nhận diện và hỗ trợ con kịp thời:

1.1. Kỹ năng tổ chức kém

Không chỉ dừng lại ở một chiếc bàn học bừa bộn hay ngăn kéo lộn xộn đơn thuần, đây là sự phản ánh của một bộ não gặp khó khăn trong việc thiết lập trật tự. Trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý thường xuyên thất bại trong việc lên kế hoạch hoặc theo dõi nhiều bước của một nhiệm vụ cho dù là sắp xếp cặp sách hay hoàn thành dự án học tập. Sự thiếu hụt này là một dấu hiệu giảm chú ý rõ rệt, thường bị phụ huynh lầm tưởng là tính cẩu thả.

1.2. Dễ phân tâm do môi trường

Trẻ có thể dễ bị phân tâm bởi yếu tố bên ngoài đến mức gần như vô vọng. Khi bạn đang cố gắng nói chuyện trực tiếp, trẻ lại có vẻ lơ đãng hoặc mơ màng, không phải vì bất kính, mà vì não bộ không thể lọc bỏ những kích thích không liên quan. Ngay cả một tiếng động nhỏ cũng đủ sức làm gián đoạn sự tập trung của trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, khiến chúng mất dấu cuộc trò chuyện ngay lập tức.

1.3. Thay đổi cảm xúc đột ngột

Đây là một trong những dấu hiệu bị hiểu lầm nhiều nhất. Trẻ dễ cáu kỉnh hoặc bùng nổ cảm xúc vì những chuyện nhỏ không phải do tính cách ương bướng. Đó là hậu quả của chức năng điều hành kém, khiến trẻ khó quản lý và xử lý cảm xúc mãnh liệt liên quan đến chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Cảm xúc của chúng bật lên đột ngột như một công tắc bị hỏng, khiến phụ huynh cảm thấy bất lực và kiệt sức.

1.4. Tránh né nhiệm vụ khó

Trẻ thường xuyên trì hoãn hoặc né tránh các bài tập về nhà, đặc biệt là những nhiệm vụ dài, phức tạp đòi hỏi nỗ lực tinh thần kéo dài. Đừng vội kết luận đây là sự lười biếng; trên thực tế, trẻ thực sự cảm thấy quá tải và bị tê liệt trước quy mô của nhiệm vụ. Não bộ của trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý nhận thức những nhiệm vụ này như một ngọn núi không thể trèo qua.

1.5. Tập trung gây hiểu lầm

Khi trẻ quá tập trung vào một hoạt động thú vị (ví dụ chơi game, đọc truyện tranh), phụ huynh thường tự trấn an rằng “con không bị giảm chú ý”. Sự thật đó là một mặt khác của chứng rối loạn tăng động giảm chú ý khi trẻ chỉ có thể tập trung vào những thứ có phần thưởng kích thích cao (Dopamine), trong khi hoàn toàn không thể chuyển đổi sự chú ý sang các nhiệm vụ được giao, không hấp dẫn.

Việc nhận diện chính xác các dấu hiệu tinh tế trên là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Tuy nhiên, điều cốt yếu là phải phân biệt được đâu là sự nghịch ngợm thông thường của trẻ em và đâu là biểu hiện bệnh lý để đưa ra quyết định can thiệp sáng suốt.

2. Rối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý Ở Người Lớn

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không chỉ ở trẻ em mà còn dai dẳng và biểu hiện tinh vi hơn ở người lớn. Ở người lớn, các triệu chứng không phải là hiếu động quá mức mà chuyển thành khó khăn sâu sắc trong công việc, quản lý tài chính và các mối quan hệ. 

• Dạng tăng động có thể là cảm giác bồn chồn bên trong, lắc chân, cuộn mạng xã hội liên tục. 
• Dạng giảm chú ý thể hiện qua việc quá tải, khó quản lý thời gian, hay quên các cuộc hẹn và dễ bị mất tập trung dù thông minh.

Hậu quả không được chẩn đoán rất nghiêm trọng: thay đổi công việc liên tục, chi tiêu bốc đồng, vấn đề tài chính. Điều này dẫn đến nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần đi kèm như trầm cảm, lo âu và rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Nhận diện sớm các dấu hiệu tinh tế này là bước thiết yếu để cải thiện chất lượng cuộc sống.

 

>>> Khóa học bạn có thể quan tâm: Nhận diện trẻ tăng động giảm chú ý và cách giáo dục

 

III. Phương Pháp Điều Trị Và Can Thiệp Đa Chiều

Việc điều trị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý hiệu quả nhất luôn là sự kết hợp của nhiều phương pháp can thiệp, tạo thành một hệ thống hỗ trợ toàn diện. Chiến lược này không chỉ tập trung vào việc giảm thiểu các triệu chứng mà còn nhằm mục đích cải thiện toàn bộ chức năng điều hành và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

1. Liệu pháp hành vi và vai trò của phụ huynh

• Liệu pháp hành vi (Behavioral Therapy): là nền tảng trong điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ. Thay vì chỉ sử dụng thuốc, phương pháp này tập trung vào việc dạy trẻ các kỹ năng tự kiểm soát và giúp phụ huynh thiết lập môi trường sống nhất quán. Phụ huynh đóng vai trò then chốt, như một “nhà trị liệu tại gia”, bằng cách áp dụng các nguyên tắc cốt lõi:

• Thiết lập cấu trúc rõ ràng: Tạo ra lịch trình sinh hoạt và quy tắc cố định, giúp trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý dễ dàng dự đoán và tuân thủ.
• Hệ thống Khen thưởng Tích cực: Sử dụng phần thưởng nhỏ để củng cố các hành vi mong muốn, thay vì chỉ tập trung vào việc trừng phạt các hành vi tiêu cực.

2. Vai trò của giáo dục đặc biệt

Để trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) có thể phát triển tối ưu, cần có sự hỗ trợ không thể thiếu từ cả môi trường học đường và cộng đồng. 

• Trong học đường, giáo dục đặc biệt đóng vai trò nền tảng thông qua việc triển khai kế hoạch giáo dục cá nhân hóa (IEP), giúp nhà trường cung cấp các hỗ trợ thiết thực như sắp xếp chỗ ngồi ưu tiên để giảm phân tâm, kéo dài thời gian làm bài kiểm tra, hoặc chia nhỏ các hướng dẫn học tập. 
• Đội ngũ giáo viên chuyên trách và chuyên gia giáo dục đặc biệt là nhân tố quan trọng, giúp điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp với những thách thức về sự chú ý và tổ chức của trẻ, từ đó giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng học tập. Ngoài ra, sự hỗ trợ từ các tổ chức cộng đồng là vô giá, giúp người bệnh và gia đình không cảm thấy đơn độc. Các tổ chức như OME Việt Nam (chuyên về rối loạn phát triển thần kinh) không chỉ cung cấp các khóa đào tạo chuyên sâu mà còn tổ chức các nhóm hỗ trợ cho phụ huynh và các chương trình can thiệp thực tế. Sự kết nối này tạo ra một mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm đáng tin cậy, góp phần nâng cao chất lượng điều trị tổng thể cho trẻ mắc ADHD.

Can thiệp hiệu quả cho ADHD đòi hỏi chiến lược đa chiều. Sự kết hợp giữa liệu pháp hành vi do phụ huynh dẫn dắt tại gia đình và các hỗ trợ chuyên biệt từ giáo dục đặc biệt (IEP) trong môi trường học đường, cùng với sự đồng hành của cộng đồng, là yếu tố then chốt. Chiến lược nhất quán này giúp trẻ xây dựng kỹ năng tự kiểm soát và phát huy tối đa tiềm năng của mình. 

 

IV. Kết Luận

Chứng rối loạn tăng động giảm chú ý(ADHD) là một thách thức cần chiến lược can thiệp đa chiều. Điều trị hiệu quả nhất là sự kết hợp đồng bộ giữa thuốc (nếu cần), liệu pháp hành vi nhất quán tại gia đình, và hệ thống hỗ trợ chuyên biệt từ giáo dục đặc biệt.

Đặc biệt, các giải pháp như giáo dục đặc biệt online đang ngày càng mở rộng khả năng tiếp cận, giúp phụ huynh và trẻ nhận được sự hỗ trợ kịp thời, linh hoạt hơn. Chìa khóa thành công là sự hiểu biết, kiên nhẫn, và tận dụng tối đa mạng lưới hỗ trợ để giúp trẻ phát huy tiềm năng và xây dựng một tương lai vững chắc.

Mọi thông tin chi tiết về các khóa học vận động quý anh chị học viên có thể liên hệ theo thong tin dưới đây

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội