5 Công Cụ Phổ Biến Nhất Sàng Lọc Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Đối với rối loạn phổ tự kỷ (ASD), can thiệp sớm là yếu tố then chốt quyết định kết quả phát triển lâu dài của trẻ. ‘thời điểm vàng’ để sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ được xác định là từ 18 đến 36 tháng tuổi, khi các dấu hiệu sớm có thể trở nên rõ ràng và não bộ trẻ còn nhiều khả năng thay đổi.

Việc sàng lọc không phải là chẩn đoán cuối cùng, mà là một bước kiểm tra cần thiết để xác định xem trẻ có nguy cơ cao cần được đánh giá chuyên sâu hơn hay không. Là phụ huynh có con nhỏ, việc hiểu và sử dụng các công cụ sàng lọc trẻ rối loạn phổ tự kỷ chuyên nghiệp là vô cùng quan trọng để không bỏ lỡ cơ hội can thiệp kịp thời.

I. Khám Phá 5 Công Cụ Sàng Lọc Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

1. M-CHAT: Công Cụ Phổ Quát Cho Trẻ Nhỏ

M-CHAT là công cụ dạng bảng câu hỏi dùng trong sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ, hỗ trợ phụ huynh và người chăm sóc phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường, từ đó kịp thời đưa trẻ đi thẩm định chuyên sâu nếu có nguy cơ. Bảng hỏi này được áp dụng cho trẻ từ khoảng 16 đến 30 tháng tuổi, giúp nhận diện các trường hợp có khả năng mắc tự kỷ ở giai đoạn đầu.

• Đối tượng: Công cụ này chủ yếu được sử dụng để sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em từ 16 đến 30 tháng tuổi.
• Mục đích: Bài test sàng lọc tự kỷ M-CHAT đóng vai trò là một công cụ sàng lọc ban đầu, nhanh chóng xác định các trẻ có nguy cơ cao về ASD, thông qua việc đánh giá các kỹ năng xã hội và giao tiếp.
• Hình thức: M-CHAT là một bảng câu hỏi gồm 20 câu hỏi (dạng Có/Không) do phụ huynh tự điền. Các câu hỏi tập trung vào các hành vi quan trọng như chỉ ngón tay, giao tiếp bằng mắt, chơi giả vờ và phản ứng với tên gọi.

VD:  Trẻ có thích được nhún nhảy, đung đưa trên đầu gối của bạn không?

Trẻ có quan tâm đến những trẻ khác không?

Trẻ có sử dụng ngón tay trỏ để chỉ đồ chơi hay một thứ gì đó nhằm thể hiện sự quan tâm đến đồ vật đó không

Trẻ có bao giờ chơi với những đồ chơi nhỏ (như chơi khối xếp hình, chơi ô tô,…) đúng cách, đúng chức năng không?

Trẻ có biết bắt chước bạn không (ví dụ như bạn làm điệu bộ trên nét mặt, hoặc bạn giả bộ nhăn mặt trẻ có biết làm theo không)?

Trẻ có nhìn vào đồ chơi hoặc đồ vật ở chỗ khác khi bạn chỉ vào không?….

Sự đơn giản, dễ áp dụng và hiệu quả cao trong việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ đã khiến M-CHAT trở thành lựa chọn hàng đầu trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu. Phiên bản cải tiến M-CHAT-R/F (có phần phỏng vấn theo dõi) còn giúp tăng độ chính xác, giảm thiểu tỉ lệ dương tính giả trong quá trình sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ.

 

>>> Xem thêm bài viết: 3 bài test rối loạn phổ tự kỷ cực đơn giản tại nhà

 

2. CARS: Đánh Giá Mức Độ Nghiêm Trọng

CARS (Childhood Autism Rating Scale) là công cụ đánh giá tự kỷ đã được thực nghiệm xác nhận và được sử dụng rộng rãi, là bảng đánh giá trẻ rối loạn phổ tự kỷ tiêu chuẩn. Với ưu điểm ngắn gọn, thuận tiện, CARS phù hợp để sàng lọc và đánh giá định lượng mức độ triệu chứng ở mọi trẻ em từ 02 tuổi trở lên.

• Đối tượng: Được thiết kế cho trẻ em từ 2 tuổi trở lên.
• Mục đích: CARS được sử dụng để phân loại các mức độ từ Tự kỷ không có, Tự kỷ nhẹ/vừa, đến Tự kỷ nặng. Đây là công cụ quan trọng giúp các chuyên gia lập kế hoạch can thiệp phù hợp.
• Hình thức: Công cụ này bao gồm 15 hạng mục, được chuyên gia đánh giá dựa trên quan sát trực tiếp hành vi của trẻ và thông tin từ phụ huynh. Mỗi hạng mục được xếp hạng từ 1 (Trong giới hạn bình thường) đến 4 (Nghiêm trọng), bao gồm các lĩnh vực như mối quan hệ với người khác, bắt chước, thích ứng với thay đổi, phản ứng thị giác/thính giác và giao tiếp lời nói.

CARS là một công cụ mạnh mẽ trong việc phân định các cá nhân nằm trong phổ sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và xác định nhu cầu hỗ trợ cụ thể. Việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và chẩn đoán trước 3 tuổi mở ra “giai đoạn vàng” quý giá, mang lại cơ hội tối đa để trẻ hội nhập xã hội thành công. Chính vì thế, các bậc phụ huynh cần quan sát kỹ lưỡng hành vi của con mình. 

 

3. ADI-R: Tiêu Chuẩn Vàng Cho Chẩn Đoán Sâu

ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised) đã được xác nhận có độ chính xác cao nhất khi tiến hành đánh giá ở trẻ mẫu giáo, cụ thể là từ 4 tuổi trở lên. Mặc dù công cụ này có những hạn chế nhất định trong việc đưa ra kết quả chẩn đoán sớm đối với trẻ nhỏ hơn, nhưng nếu con bạn có bất kỳ dấu hiệu nào của rối loạn phổ tự kỷ (ASD), bất kể ở độ tuổi nào, thì việc tham gia vào cuộc phỏng vấn ADI-R chuyên sâu này là điều gần như chắc chắn sẽ xảy ra trong quá trình đánh giá.

• Đối tượng: Trẻ em và người lớn (yêu cầu độ tuổi tinh thần trên 2 tuổi).
• Mục đích: ADI-R cung cấp hình thức đánh giá trẻ rối loạn phổ tự kỷ toàn diện và chi tiết nhất, nhằm xác định sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ASD dựa trên tiêu chí DSM và ICD. Đây là công cụ bắt buộc trong nhiều nghiên cứu lâm sàng.
• Hình thức: Đây là một cuộc phỏng vấn bán cấu trúc rất dài và chi tiết (thường kéo dài 1.5 đến 3 giờ) với phụ huynh hoặc người chăm sóc chính. Cuộc phỏng vấn tập trung vào ba lĩnh vực cốt lõi của ASD: Tương tác xã hội, Giao tiếp/Ngôn ngữ và Hành vi hạn chế, lặp lại. Phỏng vấn viên cần được đào tạo chuyên sâu để áp dụng công cụ này, đảm bảo tính chính xác tối đa trong quá trình sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và chẩn đoán.

Mặc dù có tính chuyên sâu cao, sự kết hợp giữa các phương pháp sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ nhanh như M-CHAT và công cụ chẩn đoán sâu như ADI-R giúp các chuyên gia đưa ra kết luận lâm sàng đáng tin cậy.

4. SCQ: Đánh Giá Hành Vi Qua Sự Phát Triển

Bảng câu hỏi giao tiếp xã hội (SCQ) là một công cụ sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có độ tin cậy cao, đặc biệt phù hợp để đánh giá trẻ em từ 4 tuổi trở lên. Nhu cầu này đặt ra thách thức cho các chuyên gia trong việc duy trì tính liên tục và hiệu quả của quy trình sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ trong giai đoạn phát triển quan trọng này.

• Đối tượng: Thường dùng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên.
• Mục đích: Mục đích chính là sàng lọc nhanh các dấu hiệu ASD, đặc biệt khi cần xem xét một số lượng lớn trẻ em hoặc khi các nguồn lực chẩn đoán chuyên sâu bị hạn chế.
• Hình thức: SCQ là một bảng câu hỏi gồm 40 câu hỏi ‘Có’/’Không’ do phụ huynh điền, tập trung vào các hành vi giao tiếp và xã hội. Điều đặc biệt là SCQ đánh giá hành vi liên quan đến ASD trong suốt lịch sử phát triển của trẻ, chứ không chỉ hành vi hiện tại. Có hai phiên bản: phiên bản “hiện tại” và phiên bản “trọn đời”.

SCQ là công cụ sàng lọc trẻ rối loạn phổ tự kỷ hữu ích, cho phép các chuyên gia thực hiện sàng lọc ban đầu một cách hiệu quả về chi phí và thời gian, trước khi chuyển sang các đánh giá chẩn đoán phức tạp hơn. Việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ bằng SCQ thường được thực hiện trong môi trường giáo dục hoặc cộng đồng.

5. ATEC: Công Cụ Theo Dõi Can Thiệp

Trong khi các công cụ trên chủ yếu phục vụ cho việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và chẩn đoán, ATEC lại có vai trò khác biệt nhưng cũng không kém phần quan trọng: theo dõi tiến trình can thiệp.

• Đối tượng: Trẻ em và người lớn mắc ASD.
• Mục đích: ATEC được thiết kế để theo dõi hiệu quả của các phương pháp điều trị, can thiệp hoặc chế độ ăn kiêng theo thời gian. Nó giúp phụ huynh và chuyên gia đánh giá xem một chiến lược can thiệp cụ thể có đang cải thiện các triệu chứng của trẻ hay không.
• Hình thức: Đây là một bảng kiểm tra gồm 77 mục do phụ huynh điền, chia thành 4 lĩnh vực (Ngôn ngữ/Giao tiếp, Xã hội, Nhận thức và Sức khỏe/Thể chất/Hành vi). Điểm số ATEC tổng thể càng thấp thì tình trạng của trẻ càng được cải thiện.

Ví dụ, sau khi một trẻ 5 tuổi được xác định nguy cơ cao qua bài test trẻ tự kỷ 5 tuổi hoặc một công cụ sàng lọc nào đó, và bắt đầu chương trình can thiệp, ATEC sẽ được sử dụng định kỳ để đo lường tiến bộ. Điều này cực kỳ quan trọng đối với phụ huynh đang tìm kiếm các giải pháp giáo dục đặc biệt online, vì ATEC có thể cung cấp dữ liệu định lượng về hiệu quả của các khóa học hoặc chương trình từ xa. Việc thường xuyên sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và theo dõi bằng ATEC đảm bảo lộ trình can thiệp luôn được tối ưu hóa.

II. Những Lưu Ý Cho Phụ Huynh

Mọi phụ huynh cần hiểu rõ rằng Test sàng lọc tự kỷ chỉ là công cụ chỉ ra nguy cơ chứ không phải là chẩn đoán cuối cùng. Nó là tín hiệu báo động cần được chuyển đến các chuyên gia (như Bác sĩ chuyên khoa Nhi Thần kinh, Tâm lý học lâm sàng) để thực hiện đánh giá chẩn đoán toàn diện bằng các công cụ như ADOS-2 kết hợp với ADI-R. Đây là hình thức đánh giá trẻ rối loạn phổ tự kỷ chuẩn mực nhất.

Phụ huynh nên chủ động thực hiện sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ định kỳ cho con ở các mốc quan trọng (18, 24 tháng tuổi). Trong quá trình này, các nền tảng như OME Việt Nam đang nỗ lực hỗ trợ bằng cách cung cấp các giải pháp và tài liệu chuyên môn, giúp phụ huynh tự trang bị kiến thức can thiệp tại nhà. Dù áp dụng can thiệp truyền thống hay giáo dục đặc biệt online, việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ và chẩn đoán chính thức luôn là tiền đề.

Việc sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ là trách nhiệm chung. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp.

 

III. KẾT LUẬN

Nắm vững 5 công cụ sàng lọc trẻ rối loạn phổ tự kỷ (M-CHAT, CARS, ADI-R, SCQ, ATEC) chính là sức mạnh để phụ huynh chủ động. Sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ một cách khoa học là chìa khóa để khai thác tối đa tiềm năng của trẻ trong “giai đoạn vàng” can thiệp sớm.

Để can thiệp hiệu quả tại nhà, việc nâng cao kiến thức chuyên môn là thiết yếu. Các khóa học giáo dục đặc biệt online là giải pháp tối ưu, cung cấp chương trình đào tạo linh hoạt, giúp cha mẹ nắm vững kỹ thuật và phương pháp để đồng hành cùng con một cách tự tin và khoa học nhất, từ đó mở ra cơ hội hội nhập xã hội và phát triển toàn diện cho trẻ.

Hãy sử dụng các công cụ sàng lọc đúng cách, trang bị kiến thức chuyên sâu, và hành động ngay hôm nay vì tương lai tốt đẹp nhất của con bạn.

 

>>> Khóa học bạn có thể thích: Đánh giá Trẻ rối loạn phổ tự kỷ và phương pháp can thiệp trọng tâm

 

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội