Dấu Hiệu Rối Loạn Ngôn Ngữ Ở Trẻ Qua 5 Biểu Hiện Thường Gặp

Dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ là mối quan tâm hàng đầu của mọi bậc phụ huynh, vì khả năng giao tiếp là nền tảng cho sự phát triển toàn diện. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ và nhận diện chính xác các biểu hiện rối loạn ngôn ngữ ở từng giai đoạn khác nhau. Việc nắm vững các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ không chỉ giúp cha mẹ giảm lo lắng mà còn mở ra cơ hội can thiệp sớm, yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong việc cải thiện khả năng giao tiếp và học tập của con.

I. Các Mốc Phát Triển Rối Loạn Ngôn Ngữ Ở Trẻ Nhỏ

Để nhận diện các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ, việc đầu tiên cha mẹ cần làm là để ý với các mốc phát triển ngôn ngữ tiêu chuẩn. Nếu trẻ chậm nói vượt quá các mốc này mà không có tiến triển đáng kể, việc can thiệp là cần thiết để phòng ngừa và điều trị chứng rối loạn ngôn ngữ.

1. Ngôn ngữ tiếp nhận và diễn đạt từ 0 – 18 tháng

Giai đoạn này là “cửa sổ vàng” để hình thành các kỹ năng giao tiếp cơ bản (tiền ngôn ngữ).

• Trước 6 tháng: Trẻ phản ứng với âm thanh, cười đáp lại và tạo ra nguyên âm đơn giản.
• 6-12 tháng: Trẻ bắt đầu bập bẹ phức tạp (“ba-ba”, “ma-ma”) và sử dụng cử chỉ có mục đích (như chỉ tay). Bất kỳ sự chậm trễ nào trong cử chỉ có thể là dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ cần lưu ý.
• 12-18 tháng: Trẻ đạt được từ đơn đầu tiên (khoảng 5-10 từ) và có thể làm theo lệnh đơn giản. Nếu trẻ không đạt được từ đơn hoặc không hiểu các lệnh cơ bản, đây là một trong những dấu hiệu cần được chuyên gia xem xét.

2. Các cột mốc từ 18 tháng – 3 tuổi

Ngôn ngữ tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng và độ phức tạp của câu.

• 18-24 tháng (2 tuổi): Vốn từ đạt khoảng 50 từ trở lên. Trẻ phải bắt đầu nói được những câu 2 từ đơn giản (“Mẹ đi”). Nếu trẻ không kết hợp từ, dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ cần được lưu tâm.
• 2-3 tuổi: Trẻ sử dụng câu 3-4 từ và người lạ có thể hiểu khoảng 50-75% lời nói. Sự thiếu hụt trầm trọng ở giai đoạn này là dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ cần được đánh giá chuyên môn, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng học hỏi.

Việc nắm chắc các mốc phát triển ngôn ngữ chính là kim chỉ nam đầu tiên cho cha mẹ. Khi nhận thấy sự khác biệt đáng kể so với các tiêu chuẩn trên, đó là tín hiệu để cha mẹ chú ý và theo dõi kỹ hơn sự phát triển của trẻ.

 

>>> Xem ngay: Bài viết Can Thiệp Hiệu Quả Chứng Rối Loạn Ngôn Ngữ Ở Trẻ

 

II. 5 Dấu Hiệu Rối Loạn Ngôn Ngữ Ở Trẻ Thường Gặp

Việc xác định các bất thường chính xác, vượt quá mức trẻ chậm nói thông thường, là chìa khóa để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ. Dưới đây là 5 biểu hiện lâm sàng mà cha mẹ cần đặc biệt lưu tâm

1. Thiếu bập bẹ, cử chỉ giao tiếp và giao tiếp mắt

Đây là dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ rất sớm, thường bị bỏ qua vì liên quan đến giao tiếp tiền ngôn ngữ. Nếu trẻ không có phản ứng âm thanh (bập bẹ, tạo âm tiết) sau 9 tháng tuổi, hoặc không sử dụng cử chỉ có ý nghĩa (như chỉ tay đòi hỏi, vẫy tay chào) sau 12 tháng, đó là một cảnh báo nghiêm trọng.

Thiếu cử chỉ và giao tiếp mắt là dấu hiệu trẻ rối loạn ngôn ngữ liên quan đến ý định giao tiếp xã hội. Trẻ không sử dụng các hành động phi ngôn ngữ để chia sẻ sự chú ý với người khác. Việc thiếu các tương tác nền tảng này cần được theo dõi sát sao, vì chúng là tiền đề thiết yếu cho việc học từ vựng sau này.

2. Khó khăn trong ngôn ngữ tiếp nhận

Ngôn ngữ tiếp nhận là khả năng hiểu ngôn ngữ. Biểu hiện này thường khó nhận biết hơn vì trẻ có thể dùng cử chỉ hoặc đoán ngữ cảnh.

• Mốc cảnh báo: Đến 2 tuổi, nếu trẻ không thể thực hiện các lệnh đơn giản (chỉ 1 bước) hoặc không thể chỉ vào đồ vật quen thuộc khi được gọi tên (không có ngữ cảnh hỗ trợ), đó là dấu hiệu của rối loạn ngôn ngữ liên quan đến khả năng tiếp nhận.
• Trẻ nghe được âm thanh, nhưng bộ não gặp khó khăn trong việc xử lý, giải mã và mã hóa thông tin thính giác thành ý nghĩa. Đây là một trong những dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ thường bị nhầm lẫn là trẻ không chú ý hoặc có vấn đề về thính giác, do đó cần đánh giá toàn diện tại OME Việt Nam hoặc các trung tâm chuyên khoa uy tín khác.

3. Vốn từ hạn chế

Đây là dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ liên quan trực tiếp đến ngôn ngữ biểu đạt. Vốn từ là thước đo rõ ràng nhất cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

• Mốc cảnh báo: Nếu trẻ 2 tuổi chỉ nói được dưới 50 từ và quan trọng hơn là chưa bắt đầu kết hợp hai từ (“Mẹ đi”, “Bóng bự”), hoặc trẻ 3 tuổi vẫn chỉ nói từ đơn hoặc cụm từ ngắn.
• Khác với trẻ chậm nói đơn thuần (chậm tốc độ nhưng vẫn theo đúng trình tự), những trẻ có rối loạn thường có sự gián đoạn trong việc tạo ra mã ngôn ngữ và không thể mở rộng vốn từ dù được kích thích thường xuyên. Đây là dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ phổ biến nhất, cần sự can thiệp để dạy trẻ cách mở rộng từ vựng và cấu trúc câu.

4. Ngữ pháp sai lệch và phát âm khó hiểu

Khi trẻ bước vào độ tuổi mẫu giáo, câu nói phải trở nên mạch lạc và tuân theo các quy tắc ngữ pháp cơ bản.

• Mốc cảnh báo: Ở trẻ 3 tuổi trở lên, dấu hiệu trẻ rối loạn ngôn ngữ có thể thể hiện qua việc sử dụng sai các thì (quá khứ, hiện tại), đảo lộn trật tự từ, hoặc bỏ sót các từ chức năng (“là”, “của”). Ngữ pháp sai lệch nghiêm trọng khiến lời nói của trẻ trở nên rối rắm.
• Khả năng hiểu của người lạ đối với lời nói của trẻ dưới 3 tuổi thường ở mức thấp, nhưng nếu đến 4 tuổi mà lời nói vẫn không rõ ràng đến mức người lạ khó hiểu (dưới 75% khả năng hiểu) thì đó sẽ liên quan đến phát âm và cấu trúc ngôn ngữ. Việc nhận biết điều này là then chốt để dạy trẻ cách cấu trúc câu và phát âm chuẩn.

5. Mất kỹ năng ngôn ngữ

Biểu hiện này là một dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ khẩn cấp và không bao giờ được xem nhẹ.

• Mốc cảnh báo: Bất kỳ sự mất mát nào về kỹ năng ngôn ngữ đã đạt được (ví dụ: trẻ đã nói được 10 từ, sau đó ngừng nói hoàn toàn hoặc mất khả năng sử dụng cử chỉ) là một trường hợp cấp bách.
• Sự thoái lui ngôn ngữ hoặc giao tiếp là một cảnh báo nghiêm trọng nhất mà cha mẹ cần lưu ý về dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ, vì nó có thể liên quan đến các rối loạn phát triển thần kinh phức tạp hơn (như thoái lui tự kỷ) và đòi hỏi phải can thiệp y tế chuyên sâu, toàn diện ngay lập tức.

 Mỗi dấu hiệu đều phản ánh một khía cạnh quan trọng của quá trình hình thành giao tiếp. Để hiểu sâu hơn về hành vi và phát triển cảm xúc của con trong quá trình can thiệp, nhiều phụ huynh cũng chủ động tham gia các khóa học tâm lý học online để tự trang bị kiến thức toàn diện.

III. Nguyên Nhân Và Giải Pháp Can Thiệp Sớm

Việc hiểu nguyên nhân và hành động kịp thời là yếu tố quyết định để cải thiện các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ.

1. Nguyên nhân sinh học và thần kinh

Các yếu tố sinh học đóng vai trò căn bản, đặc biệt trong các trường hợp dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ xuất hiện sớm và rõ ràng.

• Vấn đề thính giác: Nghe kém là nguyên nhân phổ biến nhất. Nếu trẻ không nghe rõ, trẻ sẽ không thể tiếp thu và tái tạo ngôn ngữ chính xác. Cha mẹ cần loại trừ vấn đề này ngay khi phát hiện dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ liên quan đến phản ứng âm thanh.
• Các bất thường về cấu trúc: Các dị tật ở miệng, lưỡi, vòm họng có thể gây ra rối loạn ngôn ngữ ở trẻ về mặt phát âm (ví dụ: dính thắng lưỡi).

• Yếu tố di truyền và thần kinh: Các nghiên cứu cho thấy tiền sử gia đình có vấn đề về ngôn ngữ hoặc các khác biệt về cấu trúc/chức năng của các vùng não chịu trách nhiệm xử lý ngôn ngữ là nguyên nhân căn bản. Các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ do nguyên nhân này thường đòi hỏi sự can thiệp kéo dài.

2. Giải pháp can thiệp sớm

Khi đã xác định được dấu hiệu trẻ rối loạn ngôn ngữ, hành động kịp thời chính là bước quan trọng nhất và mang tính quyết định. Quá trình can thiệp thành công luôn là sự kết hợp chặt chẽ giữa chuyên môn trị liệu và môi trường gia đình. 

• Trị liệu ngôn ngữ (Speech-Language Therapy); nơi nhà Trị liệu Ngôn ngữ (SLP) sẽ tiến hành đánh giá chính xác và xây dựng kế hoạch can thiệp cá nhân hóa, tập trung cải thiện cả khả năng hiểu (tiếp nhận) và nói (biểu đạt) của trẻ. 
• Để tối đa hóa hiệu quả của liệu trình, cha mẹ cần tích cực tham gia vào quá trình này. Các tổ chức chuyên môn như OME Việt Nam đã và đang cung cấp các nguồn lực giáo dục đặc biệt áp dụng tại nhà, hỗ trợ cha mẹ thực hiện các kỹ thuật can thiệp nhằm củng cố các kỹ năng còn thiếu, đặc biệt khi phát hiện dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. 
• Bên cạnh đó, nhiều bậc phụ huynh chủ động tìm kiếm các khóa học giáo dục đặc biệt online uy tín để tự trang bị kiến thức chuyên sâu và kỹ thuật can thiệp ngôn ngữ. Đây là giải pháp linh hoạt, giúp cha mẹ học cách áp dụng các chiến lược phát triển ngôn ngữ chuyên nghiệp một cách hiệu quả ngay tại nhà, từ đó tạo ra một môi trường học tập ngôn ngữ liên tục và hiệu quả cao cho con.

Căn nguyên của dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ thường nằm ở yếu tố sinh học như thính giác hay thần kinh, vì vậy cha mẹ cần hành động can thiệp sớm ngay lập tức. Điều quan trọng là phải tìm đến trị liệu ngôn ngữ chuyên nghiệp để giúp con. Đồng thời, cha mẹ nên tự trang bị kiến thức thông qua tham gia khóa học giáo dục đặc biệt online, biến ngôi nhà thành môi trường trị liệu hiệu quả nhất cho con.

 

>>> Tham khảo khóa học: Hiểu về giao tiếp của trẻ rối loạn ngôn ngữ

 

IV. Kết Luận

Khi cha mẹ phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ sẽ là bước đầu đầy trách nhiệm. Nếu con bạn có bất kỳ dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ nào được liệt kê, đừng chần chừ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp. Hãy chủ động tìm hiểu các nguồn tài nguyên, tham gia các khóa học giáo dục đặc biệt online, bao gồm cả Khóa học rối loạn ngôn ngữ online chuyên biệt, và hợp tác chặt chẽ với các chuyên gia từ các tổ chức uy tín như OME Việt Nam để đảm bảo tương lai phát triển toàn diện cho con bạn.

Mọi thông tin chi tiết về các khóa học vận động quý anh chị học viên có thể liên hệ theo thong tin dưới đây

 

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội