Khái Niệm Về Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Cha Mẹ Cần Hiểu Đúng

Rối Loạn Phổ Tự Kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một tình trạng phát triển thần kinh đang ngày càng được cộng đồng quan tâm. Đối với các bậc phụ huynh, việc tiếp cận thông tin chính xác, khoa học về khái niệm về rối loạn phổ tự kỷ không chỉ là một yêu cầu mà là một trách nhiệm. Sự hiểu biết đúng đắn sẽ dẫn đến những quyết định can thiệp kịp thời và định hướng hỗ trợ phù hợp, đặc biệt trong giai đoạn phát triển quan trọng của trẻ.

Bài viết này sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn khái niệm về khối loạn phổ tự kỷ, các mức độ rối loạn cho đến các phương pháp can thiệp và hỗ trợ, bao gồm cả giáo dục đặc biệt trực tuyến, để đồng hành cùng trẻ một cách hiệu quả.

1. Khái Niệm Về Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Khái niệm về rối loạn phổ tự kỷ là một tình trạng phát triển thần kinh phức tạp, bắt nguồn từ sự khác biệt trong cấu trúc và chức năng của não bộ. Rối loạn phổ tự kỷ là gì? Tình trạng này chi phối cách cá nhân tiếp nhận thông tin và tương tác xã hội. ASD được đặc trưng bởi suy giảm về tương tác/giao tiếp xã hội, cùng với các kiểu hành vi, sở thích hoặc hoạt động bị giới hạn và lặp đi lặp lại.

Các dấu hiệu thường biểu hiện ngay từ thời thơ ấu, dù một số trẻ có thể thoái triển kỹ năng ở khoảng 18 đến 24 tháng tuổi. Mặc dù chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn chứng rối loạn phổ tự kỷ, việc phát hiện sớm và áp dụng các liệu pháp can thiệp chuyên sâu, kịp thời có vai trò cực kỳ quan trọng. Can thiệp hiệu quả giúp cải thiện đáng kể kỹ năng, hỗ trợ trẻ hòa nhập và phát triển tối đa tiềm năng. Để có cái nhìn toàn diện về ASD, cần nắm rõ các mức độ của khái niệm về rối loạn phổ tự kỷ.

2. Mức độ rối loạn phổ tự kỷ

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) không phải là một trạng thái đồng nhất mà có nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, mỗi mức độ đòi hỏi cách chăm sóc và can thiệp khác nhau. Khái niệm về trẻ rối loạn phổ tự kỷ được xác định dựa trên mức độ hỗ trợ cần thiết theo tiêu chuẩn DSM-5. Việc nhận biết sớm và áp dụng phương pháp hỗ trợ phù hợp đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ.

• Rối loạn tự kỷ cấp 1: Ở cấp độ 1, người bệnh có các dấu hiệu nhẹ như khó giao tiếp và khó tự thực hiện một số sinh hoạt hằng ngày. Nếu được can thiệp sớm và đúng phương pháp, họ có khả năng thích nghi và hòa nhập tốt với cộng đồng.

• Rối loạn tự kỷ cấp 2: Các biểu hiện trở nên rõ ràng hơn, trẻ rụt rè khi gặp người lạ và rất nhạy cảm trước sự thay đổi môi trường. Sự quan tâm sát sao và hỗ trợ ổn định từ gia đình là yếu tố quan trọng để giảm bớt căng thẳng và hoảng loạn.

• Rối loạn tự kỷ cấp 3: Đây là mức độ nặng nhất, người bệnh gặp hạn chế lớn trong giao tiếp và dễ kích động. Gia đình cần quan sát liên tục để đảm bảo an toàn và hỗ trợ trẻ trước mọi thay đổi trong môi trường sống.

Hiểu rõ từng mức độ rối loạn phổ tự kỷ giúp phụ huynh nhận diện đúng tình trạng của trẻ và lựa chọn phương pháp hỗ trợ phù hợp. Dù trẻ ở cấp độ nào, can thiệp sớm cùng môi trường giáo dục nhất quán luôn là chìa khóa để con phát triển tốt hơn, tự tin hòa nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống. Khóa học giáo dục đặc biệt online hiện nay cũng là một giải pháp hiệu quả, giúp phụ huynh học cách đồng hành và hỗ trợ con tại nhà một cách khoa học.

3. Nguyên Nhân Cốt Lõi

Mặc dù khoa học chưa xác định được một nguyên nhân đơn lẻ, trực tiếp gây ra Rối loạn phổ tự kỷ (ASD), tình trạng này được công nhận là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố di truyền và môi trường. Sự phối hợp của các yếu tố rủi ro này dẫn đến sự khác biệt về cấu trúc và chức năng thần kinh. Rối loạn phổ tự kỷ là gì xét từ góc độ sinh học? Nó là sự khác biệt trong kết nối não bộ.

3.1. Yếu tố di truyền 

Di truyền học đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành về rối loạn phổ tự kỷ.

• Rối loạn di truyền: Đối với một số trẻ, ASD có thể đi kèm hoặc liên quan đến các rối loạn di truyền đã được xác định rõ ràng, ví dụ như Hội chứng Rett hoặc Hội chứng X dễ gãy.
• Đột biến gen: Trong hầu hết các trường hợp khác, các đột biến gen hiếm gặp hoặc sự thay đổi trong sự kết hợp của nhiều gen đã được chứng minh là làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển chứng rối loạn này. Những gen này thường chi phối quá trình hình thành và kết nối của các tế bào thần kinh.

3.2. Tiền sử gia đình và tính di truyền

• Nguy cơ Tái phát: Các gia đình đã có một con mắc rối loạn phổ tự kỷ thì đứa con tiếp theo cũng có nguy cơ cao hơn mắc phải tình trạng này, điều này củng cố tính di truyền của bệnh.
• Đặc điểm phụ huynh: Cha mẹ hoặc các thành viên khác trong gia đình của trẻ mắc ASD đôi khi cũng có thể biểu hiện các vấn đề nhỏ, tinh tế hơn về kỹ năng giao tiếp hoặc sở hữu một số đặc điểm hành vi thuộc phổ, mặc dù không đủ tiêu chuẩn để chẩn đoán lâm sàng ASD.

3.3. Các yếu tố môi trường

Các yếu tố sau đây không phải là nguyên nhân trực tiếp, nhưng được coi là yếu tố rủi ro làm tăng khả năng phát triển ASD, đặc biệt khi tương tác với sự nhạy cảm gen:

• Tuổi cha mẹ cao: Đã có bằng chứng cho thấy mối liên hệ giữa việc trẻ sinh ra từ cha mẹ lớn tuổi hơn (đặc biệt là người cha) và nguy cơ mắc rối loạn phổ tự kỷ cao hơn. 
• Tiếp xúc với thuốc khi mang thai: Việc sử dụng một số loại thuốc đặc thù trong thai kỳ, chẳng hạn như axit valproic và thalidomide, đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra mắc bệnh tự kỷ.
• Sinh non/ thiếu tháng: Trẻ sinh ra trước tuần thứ 26 của thai kỳ (sinh non cực kỳ) có nguy cơ mắc rối loạn phổ tự kỷ cao hơn đáng kể so với trẻ sinh đủ tháng.
• Giới tính: Thống kê lâm sàng cho thấy bé trai có nguy cơ được chẩn đoán mắc về rối loạn phổ tự kỷ cao gấp khoảng bốn lần so với bé gái.

4. Các Dấu Hiệu Nhận Biết Mà Cha Mẹ Nên Biết

Nắm vững khái niệm về rối loạn phổ tự kỷ (ASD) giúp cha mẹ nhận biết sớm các dấu hiệu của trẻ là vô cùng quan trọng. Phụ huynh nên lưu ý nếu thấy con có bất kỳ dấu hiệu nào thì cần tầm soát ngay:

• Không giao tiếp bằng Mắt: Ít hoặc không duy trì giao tiếp mắt (sau 6 tháng tuổi).
• Không đáp lại tên gọi: Trẻ không quay đầu hoặc phản ứng khi được gọi tên (sau 9 tháng tuổi).
• Không có cử chỉ: Không sử dụng các cử chỉ giao tiếp cơ bản như chỉ tay, vẫy tay (sau 12 tháng tuổi).
• Không chú ý: Không chỉ tay vào vật mình muốn hoặc không nhìn theo hướng chỉ của người khác (sau 14 tháng tuổi).
• Không có từ đơn: Trẻ không nói được từ đơn có ý nghĩa (sau 16 tháng tuổi).
• Không có cụm từ hai từ: Trẻ không ghép được hai từ với nhau một cách tự phát (sau 24 tháng tuổi).
• Mất kỹ năng: Đột nhiên mất đi bất kỳ khả năng nói hoặc tương tác xã hội đã từng có (ở bất kỳ lứa tuổi nào).

5. Lộ Trình Can Thiệp Sớm

Việc chuyển từ nhận biết sang hành động là bước then chốt. Cha mẹ cần tuân thủ lộ trình sau:

• Đánh giá chuyên sâu: Cần sự tham vấn từ các chuyên gia (Bác sĩ Tâm thần Nhi, Bác sĩ Nhi khoa Phát triển hoặc Nhà Tâm lý học Lâm sàng) để có chẩn đoán chính xác về tình trạng của trẻ.
• Can thiệp cá nhân hóa: Áp dụng các chương trình trị liệu dựa trên bằng chứng khoa học (như ABA – Phân tích Hành vi Ứng dụng, Trị liệu Ngôn ngữ, Trị liệu Hoạt động). Chương trình phải được thiết kế riêng biệt cho từng trẻ.
• Trang bị kiến thức: Cha mẹ cần chủ động học hỏi để trở thành người trị liệu hiệu quả nhất của con. Kiến thức chuyên môn là nền tảng vững chắc để đồng hành, giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng.

 

>>> Khóa học bạn có thể quan tâm: Đánh giá trẻ rối loạn phổ tự kỷ và phương pháp can thiệp trọng tâm

 

6. Kết Luận

Khái niệm về rối loạn phổ tự kỷ là nền tảng vững chắc nhất cho mọi hành trình can thiệp. Việc hiểu rõ rối loạn phổ tự kỷ là gì và nắm được các dấu hiệu nhận biết sớm chính là quyền năng lớn nhất của cha mẹ.

ASD là một tình trạng phát triển thần kinh cần sự hiểu biết, chấp nhận và hỗ trợ khoa học. Với sự can thiệp sớm, cá nhân hóa, và việc tận dụng các nguồn lực hiện đại như các chương trình giáo dục đặc biệt online (ví dụ: trung tâm OME), trẻ em có ASD hoàn toàn có thể phát huy tối đa tiềm năng, cải thiện đáng kể các kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội.

 

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội