Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ Là Gì?

Rối loạn phát triển ngôn ngữ là gì? Đây là câu hỏi hàng đầu mà phụ huynh đặt ra khi nhận thấy con mình chậm nói hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp so với bạn bè cùng lứa. Việc chậm trễ ngôn ngữ nếu không được nhận diện và can thiệp sớm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập và hòa nhập xã hội của trẻ.

Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn chuyên sâu về rối loạn phát triển ngôn ngữ, làm rõ sự khác biệt giữa rối loạn phát triển ngôn ngữ và lời nói, phân tích các dạng rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ và đưa ra lộ trình can thiệp dựa trên bằng chứng khoa học.

1. Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ Là Gì?

 

>> XEM THÊM: Khóa học đánh giá và can thiệp trẻ chậm nói tại nhà

 

Rối loạn phát triển ngôn ngữ là gì (Developmental Language Disorder – DLD)? Đây là một tình trạng dai dẳng, gây khó khăn đáng kể trong việc học tập, hiểu (ngôn ngữ tiếp nhận) và/hoặc sử dụng (ngôn ngữ diễn đạt) ngôn ngữ nói, viết hoặc ngôn ngữ ký hiệu. Khó khăn này không xuất phát từ các vấn đề nghe, cấu trúc miệng, hoặc các rối loạn phổ quát khác.

Theo DSM-5 (Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần), rối loạn ngôn ngữ thuộc nhóm Rối loạn Phát triển Thần kinh (Neurodevelopmental Disorders), nhấn mạnh đến cơ chế sinh học trong sự phát triển của não bộ.

Ngôn ngữ Tiếp nhận (Receptive Language): Khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói, làm theo hướng dẫn, hoặc nắm bắt ý nghĩa của từ vựng và câu phức tạp. Đây là vấn đề về khả năng xử lý thông tin đầu vào.

Ngôn ngữ Diễn đạt (Expressive Language): Khó khăn trong việc sử dụng từ vựng, hình thành câu hoàn chỉnh, kể chuyện, hoặc diễn đạt ý kiến một cách mạch lạc. Đây là vấn đề về khả năng truyền đạt thông tin đầu ra.

2. Phân Biệt Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ Và Lời Nói

Khi tìm hiểu rối loạn phát triển ngôn ngữ là gì, điều quan trọng là phải phân biệt thuật ngữ rối loạn phát triển ngôn ngữ và lời nói. Hai khái niệm này thường bị nhầm lẫn, nhưng chúng đề cập đến các vấn đề khác nhau.

• Rối loạn Ngôn ngữ (Language Disorder): Vấn đề liên quan đến hệ thống quy tắc (Rule System) của ngôn ngữ, bao gồm từ vựng (ngữ nghĩa), cấu trúc câu (ngữ pháp) và việc sử dụng ngôn ngữ trong bối cảnh xã hội (ngữ dụng). Đây là vấn đề về NỘI DUNG và CẤU TRÚC của thông điệp.

• Rối loạn Lời nói (Speech Disorder): Vấn đề liên quan đến cơ chế vật lý để tạo ra âm thanh lời nói. Bao gồm các rối loạn như nói lắp (Stuttering), rối loạn âm lời nói (Articulation Disorders) hoặc các vấn đề về giọng nói (Voice Disorders). Đây là vấn đề về PHÁT ÂM và LƯU LOÁT.

Nhiều rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ cũng đi kèm với rối loạn lời nói, nhưng chúng là các tình trạng riêng biệt. Việc chẩn đoán chính xác giúp xác định liệu pháp phù hợp nhất.

Việc đồng hành cùng con tại trung tâm OME sẽ giúp bạn có lộ trình rõ ràng và khoa học ngay từ khi bắt đầu nghi ngờ về khả năng giao tiếp của trẻ.

3. Các Dạng Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ Ở Trẻ Phổ Biến

Rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, tùy thuộc vào lĩnh vực ngôn ngữ bị ảnh hưởng. Việc nắm rõ các dạng này là cần thiết để hiểu sâu hơn về rối loạn phát triển ngôn ngữ là gì.

Rối loạn Ngôn ngữ Tiếp nhận (Receptive DLD): Trẻ gặp khó khăn trong việc thực hiện các yêu cầu phức tạp, thường chỉ nhìn vào cử chỉ hoặc nét mặt thay vì lắng nghe lời nói. Khả năng hiểu câu chuyện hoặc thông tin mới bị hạn chế đáng kể.

Rối loạn Ngôn ngữ Diễn đạt (Expressive DLD): Trẻ có vốn từ vựng nghèo nàn hơn bạn bè, sử dụng từ không phù hợp với bối cảnh, hoặc gặp khó khăn trong việc sắp xếp từ thành câu có ngữ pháp đúng. Ví dụ: Dùng ngôn ngữ telex hoặc nói cộc lốc (Tức là: “Mèo ngủ bàn” thay vì “Con mèo đang ngủ trên bàn”).

Rối loạn Ngôn ngữ Hỗn hợp: Trẻ gặp khó khăn ở cả hai khía cạnh tiếp nhận và diễn đạt. Đây là dạng phổ biến và thường đòi hỏi sự can thiệp tích cực và toàn diện hơn.

Rối loạn Ngữ dụng (Pragmatic Language Disorder): Khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ trong bối cảnh xã hội (ví dụ: không hiểu phép lịch sự khi giao tiếp, khó bắt đầu hoặc duy trì cuộc trò chuyện, không hiểu được ẩn ý hoặc trò đùa).

4. Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ

Nhận biết sớm các dấu hiệu rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ là yếu tố quyết định sự thành công của can thiệp. Thay vì chỉ chậm nói đơn thuần, phụ huynh cần theo dõi các dấu hiệu cảnh báo theo từng mốc tuổi dưới đây:

• Khoảng 12 tháng tuổi: Trẻ không bập bẹ hoặc tạo ra các chuỗi âm thanh đa dạng (đa dạng âm tiết). Trẻ không có hành vi giao tiếp bằng cử chỉ, ví dụ như không chỉ tay vào đồ vật mình muốn hoặc không đáp ứng khi được gọi tên (cần loại trừ vấn đề thính lực).

• Khoảng 18 tháng tuổi: Trẻ không nói được từ đơn có nghĩa (ngoại trừ các từ cơ bản như “ba”, “mẹ”). Trẻ không làm theo các lệnh đơn giản (ví dụ: “Đưa con gấu đây”).

• Khoảng 24 tháng tuổi: Trẻ không nói được các cụm từ hai từ tự phát (ví dụ: “Mẹ đi”, “Con muốn”). Vốn từ vựng ít hơn 50 từ. Người lạ khó hiểu lời nói của trẻ.

• Khoảng 36 tháng tuổi trở lên: Trẻ vẫn sử dụng ngôn ngữ trẻ con hoặc ngôn ngữ rất khó hiểu. Trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu và làm theo các hướng dẫn phức tạp (ví dụ: hướng dẫn có hai hoặc ba bước). Trẻ khó khăn trong việc kể lại một câu chuyện hoặc một sự kiện đã xảy ra.

Việc thấu hiểu tâm lý trẻ em và các mốc phát triển ngôn ngữ là nền tảng. Bạn có thể tham khảo khóa học tâm lý học online để nắm vững kiến thức này, giúp phân tích các dấu hiệu của con bạn một cách khách quan nhất, chuẩn bị tốt nhất cho quá trình đánh giá chuyên môn.

5. Lộ Trình Can Thiệp Rối Loạn Phát Triển Ngôn Ngữ Hiệu Quả

Can thiệp sớm là bắt buộc khi nghi ngờ rối loạn phát triển ngôn ngữ. Lộ trình can thiệp cần phải toàn diện, tập trung vào việc cải thiện cả ngôn ngữ tiếp nhận và diễn đạt.

• Đánh giá Toàn diện và Chẩn đoán: Bước đầu tiên là đánh giá đa chuyên khoa, bao gồm kiểm tra thính lực và đánh giá chuyên sâu của Chuyên viên Ngôn ngữ Trị liệu (Speech Therapist) để xác định chính xác trẻ mắc dạng rối loạn phát triển ngôn ngữ và lời nói nào.

• Trị liệu Ngôn ngữ (SLP) Cá nhân hóa: Đây là phương pháp can thiệp cốt lõi. Trị liệu viên sẽ sử dụng các kỹ thuật dựa trên bằng chứng (như mô hình tương tác) để cải thiện từ vựng, cấu trúc ngữ pháp và kỹ năng ngữ dụng thông qua các hoạt động chơi đùa có mục đích.

• Vai trò của Phụ huynh (Parent Coaching): Phụ huynh cần được đào tạo để trở thành người can thiệp chính tại nhà. Kỹ thuật như Mở rộng (Expansion) hoặc Diễn giải (Recasting) giúp trẻ phát triển ngôn ngữ trong bối cảnh tự nhiên.

• Môi trường Hỗ trợ: Cần tạo ra môi trường giàu ngôn ngữ, nơi phụ huynh sử dụng kỹ thuật nói chuyện chậm rãi, rõ ràng và sử dụng cử chỉ hỗ trợ.

Kiến thức chuyên môn về can thiệp là nền tảng vững chắc. Để có được một cái nhìn chuyên nghiệp, toàn diện về phương pháp và kỹ thuật trị liệu rối loạn phát triển ngôn ngữ và lời nói, đừng bỏ lỡ khóa học giáo dục đặc biệt online của chúng tôi.

6. Kết luận

Hy vọng bài viết đã giải đáp thấu đáo câu hỏi rối loạn phát triển ngôn ngữ là gì và cung cấp thông tin chi tiết về rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ cùng các dạng liên quan. Việc can thiệp sớm ngay khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào là chìa khóa để thay đổi tương lai của trẻ. Rối loạn phát triển ngôn ngữ có thể được cải thiện đáng kể nếu được hỗ trợ kịp thời.

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội