Rối loạn phổ tự kỷ do đâu? 5 yếu tố nguy cơ hàng đầu

“Rối loạn phổ tự kỷ do đâu?” Đây là câu hỏi lớn nhất đối với bất kỳ phụ huynh nào khi con em mình nhận được chẩn đoán ASD (Autism Spectrum Disorder). Câu trả lời cho rối loạn phổ tự kỷ do đâu không phải là một nguyên nhân duy nhất, mà là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố.

Các nhà nghiên cứu đồng thuận rằng nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ mang tính đa yếu tố (multifactorial). Việc hiểu rõ bản chất phức tạp của rối loạn phổ tự kỷ do đâu là cần thiết để tránh sự hoang mang và tập trung vào can thiệp sớm.

Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích các bằng chứng khoa học về nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ, tập trung vào 5 nhóm yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ hàng đầu, từ vai trò chi phối của gen đến các yếu tố môi trường.

1. Yếu Tố Nguy Cơ 1 & 2: Di Truyền và Gen

Khi tìm hiểu rối loạn phổ tự kỷ do đâu, yếu tố di truyền luôn được đặt lên hàng đầu và có vai trò chi phối. Yếu tố này được chia thành hai khía cạnh chính.

1.1. Yếu tố 1: Tính Di truyền và Nguy cơ Lặp lại trong Gia đình

• Tính Di truyền Cao: Các nghiên cứu trên cặp song sinh đã khẳng định rõ ràng rằng rối loạn phổ tự kỷ có di truyền không, câu trả lời là có, với tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nhiều ở cặp song sinh cùng trứng (60-90%).

• Nguy cơ Lặp lại: Các cặp vợ chồng đã có một con mắc ASD có nguy cơ sinh con thứ hai mắc ASD cao hơn nhiều so với dân số chung.

1.2. Yếu tố 2: Cơ chế Gen Phức tạp

Nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ không phải do một gen duy nhất, mà liên quan đến sự tương tác phức tạp của hàng trăm gen khác nhau (đa gen). Các gen này mã hóa cho các protein liên quan đến sự phát triển của khớp thần kinh. Khoảng 10-20% các trường hợp ASD được cho là do đột biến gen mới (De Novo Mutations), xảy ra ngẫu nhiên và là một phần quan trọng để lý giải rối loạn phổ tự kỷ do đâu ở những gia đình không có tiền sử bệnh lý.

Việc hiểu rõ rối loạn phổ tự kỷ có di truyền không và cơ chế di truyền phức tạp là bước đầu tiên để sàng lọc. Phụ huynh có thể tìm kiếm sự đánh giá toàn diện tại các cơ sở chuyên biệt. Trung tâm OME cung cấp dịch vụ sàng lọc, đánh giá nguy cơ và tư vấn can thiệp dựa trên các bằng chứng khoa học cập nhật nhất.

2. Yếu Tố Nguy Cơ 3: Tuổi Cha Mẹ Cao và Yếu Tố Môi Trường Trước Sinh

 

>> XEM THÊM: Khóa học chăm sóc trẻ rối loạn phổ tự kỷ trong gia đình

 

Tuổi tác và môi trường trong tử cung là những yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ quan trọng, tương tác với khuynh hướng di truyền.

2.1. Yếu tố 3: Tuổi Cha Mẹ Cao (Advanced Parental Age)

Đây là một trong những yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ được nghiên cứu nhiều nhất. Cả tuổi của người cha (trên 35 tuổi) và người mẹ (trên 40 tuổi) đều liên quan đến nguy cơ tăng cao. Đối với người cha, điều này có thể liên quan đến sự tích lũy đột biến gen trong tinh trùng theo thời gian.

2.2. Yếu tố Môi trường trong Thai Kỳ

Các yếu tố môi trường trong thai kỳ không trực tiếp gây ra ASD nhưng làm tăng nguy cơ. Các tình trạng sức khỏe của mẹ như nhiễm trùng nặng do virus, béo phì, tiểu đường, hoặc thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng (axit folic) cũng là yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ tiềm ẩn.

Việc đối mặt với các yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ và sự lo lắng về việc rối loạn phổ tự kỷ do đâu có thể gây căng thẳng tâm lý lớn cho phụ huynh. Để quản lý stress, lo âu và củng cố kiến thức tâm lý nền tảng cho việc đồng hành cùng con, bạn nên tham khảo khóa học tâm lý học online để trang bị kỹ năng chăm sóc sức khỏe tinh thần cho bản thân.

3. Yếu Tố Nguy Cơ 4 & 5: Biến Chứng Sản khoa và Rối Loạn Thần kinh Sinh học

 

>>XEM THÊM: 5 dấu hiệu điển hình ở trẻ rối loạn phổ tự kỷ dạng nhẹ

 

Yếu tố nguy cơ cuối cùng liên quan đến các biến cố xảy ra trong và sau khi sinh, dẫn đến sự khác biệt trong phát triển thần kinh.

3.1. Yếu tố 4: Biến chứng Sản khoa (Perinatal Complications)

• Biến chứng Khi Sinh: Nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ có thể liên quan đến các biến chứng sản khoa, bao gồm sinh non (đặc biệt trước 35 tuần tuổi), nhẹ cân khi sinh, hoặc thiếu oxy kéo dài trong quá trình sinh nở. Các yếu tố này có thể làm gián đoạn quá trình phát triển não bộ đang diễn ra.

3.2. Yếu tố 5: Cơ chế Sinh học Thần kinh (Neurobiological Differences)

Dù là yếu tố di truyền hay môi trường, chúng đều dẫn đến những thay đổi về cấu trúc và chức năng não bộ, là lời giải thích sinh học cho nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ:

• Sự Phát triển Bất thường của Khớp thần kinh (Synapses): Nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ liên quan đến sự bất thường trong việc hình thành và cắt tỉa các khớp thần kinh, dẫn đến quá nhiều hoặc quá ít kết nối ở các vùng não liên quan đến tương tác xã hội và giao tiếp.

• Rối loạn Xử lý Giác quan: Các nghiên cứu đã chỉ ra sự khác biệt về chức năng ở các khu vực quan trọng của não (ví dụ: tiểu não, vỏ não trước trán), dẫn đến rối loạn xử lý thông tin giác quan (quá nhạy cảm hoặc kém nhạy cảm) ở hầu hết trẻ mắc ASD.

Kiến thức về cơ chế sinh học thần kinh là cốt lõi để xây dựng các chương trình can thiệp cá nhân hóa. Để nắm vững các phương pháp luận, chiến lược và kỹ thuật chuyên biệt phù hợp với từng nhu cầu của trẻ, bạn nên tham khảo khóa học giáo dục đặc biệt online để nâng cao chuyên môn và kinh nghiệm thực hành.

4. Phá Bỏ Quan Niệm Sai Lầm và Chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ

Việc hiểu rối loạn phổ tự kỷ do đâu cần đi kèm với việc loại bỏ những giả thuyết sai lầm đã bị khoa học bác bỏ.

4.1. Sự Thật Khoa Học (Không phải Vaccine hay Cách Nuôi Dạy)

• Vaccine: Các nghiên cứu quy mô lớn đã chứng minh dứt khoát rằng không có mối liên hệ nhân quả nào giữa việc tiêm chủng và nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ.

• Cách Nuôi Dạy: Quan niệm “bà mẹ tủ lạnh” đã bị bác bỏ hoàn toàn. ASD là một rối loạn thần kinh sinh học, không phải do cách nuôi dạy con cái.

4.2. Hành Động: Chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ và Can thiệp

Dù chưa có câu trả lời tuyệt đối cho rối loạn phổ tự kỷ do đâu, việc quan trọng nhất là thực hiện chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ kịp thời. Chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ là một quy trình đa ngành, toàn diện, dựa trên quan sát hành vi và các công cụ đánh giá có cấu trúc cao (như ADOS-2, ADI-R).

Sau khi hoàn thành chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ, việc bắt đầu can thiệp sớm là yếu tố tiên quyết. Để đồng hành hiệu quả cùng con sau chẩn đoán, phụ huynh cần trang bị các kỹ năng chuyên môn về can thiệp tại nhà. Bạn có thể tham gia khóa học rối loạn phổ tự kỷ trực tuyến để nắm vững các kỹ thuật và chiến lược can thiệp dành riêng cho trẻ mắc ASD.

Kết luận

Câu trả lời cho “rối loạn phổ tự kỷ do đâu” là sự tương tác phức tạp giữa 5 yếu tố nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ chính, đặc biệt là sự kết hợp giữa Gen và Môi trường.

Quan trọng hơn việc tìm hiểu nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ là hành động: thực hiện chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ sớm và bắt đầu can thiệp chuyên biệt ngay lập tức. Hãy tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp để xây dựng lộ trình phát triển tốt nhất cho con bạn.

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội