Rối Loạn Phổ Tự Kỷ ASD Và Tín Hiệu Cảnh Báo Sớm Ở Trẻ

Sự phát triển của trẻ nhỏ luôn là mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh. Tuy nhiên, khi hành trình phát triển có những dấu hiệu khác biệt, đặc biệt là liên quan đến giao tiếp và tương tác xã hội, việc tìm hiểu đúng đắn là vô cùng cần thiết. Trong bối cảnh đó, rối loạn phổ tự kỷ asd (Autism Spectrum Disorder) là một khái niệm mà ngày càng nhiều gia đình cần phải nắm rõ.

Việc nhận biết sớm các tín hiệu cảnh báo và can thiệp kịp thời là yếu tố quyết định chất lượng cuộc sống và khả năng hòa nhập của trẻ trong tương lai. Đối với các bậc cha mẹ, việc trang bị kiến thức chuyên môn, chính xác về rối loạn phổ tự kỷ asd là bước khởi đầu quan trọng nhất trong hành trình đồng hành cùng con.

I. Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Là Gì?

Rối loạn phổ tự kỷ asd (Autism Spectrum Disorder) là một thách thức phát triển thần kinh sâu sắc, ảnh hưởng đến cách cá nhân nhìn nhận thế giới, xử lý thông tin, và xây dựng các mối quan hệ xã hội. Đặc trưng cốt lõi của rối loạn phổ tự kỷ asd nằm ở sự thiếu hụt dai dẳng trong tương tác và giao tiếp xã hội, đi kèm với các mẫu hành vi, sở thích bị hạn chế và lặp đi lặp lại.

Tình trạng này thường khởi phát từ giai đoạn thơ ấu. Nhiều trẻ bắt đầu biểu hiện các dấu hiệu tự kỷ ngay trong năm đầu tiên, hoặc trải qua giai đoạn thoái triển các kỹ năng (thường thấy trong khoảng từ 18 đến 24 tháng tuổi) trước khi các triệu chứng bộc lộ rõ ràng. Mặc dù chưa có phương pháp điều trị dứt điểm chứng rối loạn phổ tự kỷ, việc phát hiện và can thiệp sớm, chuyên sâu đóng vai trò then chốt.

II. Nguyên nhân và tính “Bẩm sinh”

Khi con bạn nhận chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ asd, việc tìm hiểu nguyên nhân là một nhu cầu tự nhiên của phụ huynh. Điều quan trọng nhất cần khẳng định là: rối loạn phổ tự kỷ asd không phải do cách nuôi dạy hay các yếu tố tâm lý xã hội đơn thuần gây ra.

Nguyên nhân cốt lõi là sự kết hợp phức tạp của các yếu tố sinh học. Trong đó:

• Yếu tố di truyền là nguy cơ mạnh mẽ nhất. Nhiều gen liên quan đã được xác định, khiến khái niệm rối loạn phổ tự kỷ bẩm sinh trở nên chính xác khi xét đến yếu tố di truyền và sự phát triển thần kinh sớm.
• Yếu tố môi trường như tuổi của cha mẹ khi sinh con, nhiễm trùng trong thai kỳ cũng có thể làm tăng nguy cơ.
• Đặc biệt, nghiên cứu về rối loạn phổ tự kỷ liên tục bác bỏ hoàn toàn quan niệm sai lầm về mối liên hệ với vắc-xin. Các nhà khoa học hiện tập trung tìm hiểu sâu hơn về các mạch thần kinh khác biệt, nhằm phát triển các chiến lược can thiệp nhắm vào gốc rễ của vấn đề.

Rối loạn phổ tự kỷ asd là kết quả của sự tương tác giữa di truyền và các yếu tố sinh học trong giai đoạn hình thành và phát triển sớm của não bộ. Khi hiểu đúng về nguyên nhân, cha mẹ sẽ bớt lo lắng, tránh được những quan niệm sai lệch và có thể tập trung vào điều quan trọng nhất: can thiệp sớm, đúng phương pháp và đồng hành cùng con một cách khoa học. 

 

>>> Bài viết liên quan: Nguyên Nhân Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Ở Trẻ Từ Gen Đến Não Bộ

 

III. Tín hiệu và biểu hiện rối loạn phổ tự kỷ qua các mốc tuổi

Việc nhận biết tín hiệu cảnh báo sớm là bước then chốt để mở ra cơ hội can thiệp hiệu quả nhất. Các rối loạn phổ tự kỷ biểu hiện thường liên quan đến hai lĩnh vực chính: Giao tiếp xã hội và Hành vi/ sở thích lặp lại.

3.1. Thiếu hụt trong giao tiếp và tương tác xã hội

• Không đáp lại tên gọi: Trẻ không phản ứng lại khi được gọi tên (thường từ 9 tháng tuổi).
• Giao tiếp mắt: Tránh hoặc ít sử dụng giao tiếp bằng mắt khi tương tác.
• Không chú ý: Không chỉ tay để bày tỏ nhu cầu hoặc chia sẻ sự vật, sự kiện thú vị (thường từ 12-18 tháng).
• Thiếu tương tác xã hội sớm: Ít cười đáp lại, ít bập bẹ hoặc thiếu cử chỉ chỉ trỏ để chia sẻ sự vật.
• Mất kỹ năng: Bất kỳ sự mất đi nào về khả năng nói, bập bẹ, hoặc kỹ năng xã hội đã có (dấu hiệu rất đáng lo ngại).

3. 2. Hành vi lặp lại và sở thích hạn chế

Đây là nhóm rối loạn phổ tự kỷ biểu hiện liên quan đến cách trẻ tương tác với môi trường:

• Hành vi lặp lại (Stimming): Các hành động lặp đi lặp lại như vỗ tay, đi kiễng gót (Tiptoeing), quay tròn, lắc lư người.
• Quan tâm chuyên biệt: Dành sự quan tâm quá mức và kéo dài cho một món đồ hoặc một chủ đề cụ thể (ví dụ: chỉ quan tâm đến bánh xe ô tô mà không chơi với ô tô).
• Thích sự nhất quán: Rất khó chịu hoặc quấy khóc khi thói quen bị thay đổi.
• Nhạy cảm giác: Phản ứng quá mức hoặc kém phản ứng với các kích thích giác quan (âm thanh, ánh sáng, kết cấu quần áo).

Việc nhận biết các rối loạn phổ tự kỷ biểu hiện là chìa khóa để cha mẹ thấu hiểu sâu sắc hơn về nhu cầu và khả năng riêng biệt của con. Mỗi dấu hiệu đều là một tín hiệu quan trọng mở ra cơ hội can thiệp đúng lúc, giúp phụ huynh lựa chọn được phương pháp hỗ trợ phù hợp nhất, từ đó tối đa hóa tiềm năng phát triển của trẻ.

IV. Quy trình chẩn đoán và hướng dẫn từ rối loạn phổ tự kỷ bộ y tế

Việc chẩn đoán rối Loạn phổ tự kỷ asd và can thiệp phải tuân theo quy trình chuẩn hóa nhằm đảm bảo tính chính xác và kịp thời.

4.1. Hướng dẫn của bộ y tế về rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ

Tại Việt Nam, các cơ quan y tế khuyến khích việc sàng lọc sớm trong các chương trình chăm sóc sức khỏe ban đầu. Hướng dẫn về rối loạn phổ tự kỷ bộ y tế luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa trẻ đi khám chuyên khoa ngay khi có nghi ngờ, thay vì chờ đợi. Sự hợp tác giữa bác sĩ nhi khoa, tâm thần nhi và tâm lý lâm sàng là bắt buộc trong quy trình này.

4. 2. Quy trình chẩn đoán chuẩn mực

Quá trình chẩn đoán là đa chiều và kéo dài:

• Sàng lọc (Screening): Sử dụng các công cụ như M-CHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised) tại các phòng khám nhi hoặc cơ sở y tế.
• Đánh giá phát triển chuyên sâu: Trẻ sẽ được chuyển đến chuyên gia để đánh giá toàn diện, bao gồm cả ngôn ngữ, vận động và nhận thức.
• Chẩn đoán chính thức: Sử dụng các công cụ chẩn đoán chuẩn hóa quốc tế như ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule, Second Edition) và dựa vào tiêu chí DSM-5. Mục tiêu là xác định chính xác mức độ hỗ trợ mà trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ asd cần.

Mặc dù việc chẩn đoán chính thức phải được thực hiện trực tiếp, các dịch vụ tâm lý học online đang nổi lên như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho phụ huynh. Tư vấn trực tuyến có thể cung cấp tư vấn chuyên môn về các bước tiếp theo sau chẩn đoán, hướng dẫn phụ huynh cách theo dõi và ghi chép hành vi của con, đồng thời hỗ trợ tâm lý cho gia đình, đặc biệt là các gia đình ở xa trung tâm, giúp họ vượt qua những thách thức ban đầu.

V. Phương pháp can thiệp sớm hiệu quả

Chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ asd không phải là dấu chấm hết mà là khởi đầu của hành trình can thiệp. Các chương trình can thiệp chuyên sâu, thường từ 25-40 giờ mỗi tuần, được chứng minh là hiệu quả nhất.

• ABA (Applied Behavior Analysis): Phân tích Hành vi Ứng dụng là tiêu chuẩn vàng, giúp dạy các kỹ năng mới (giao tiếp, xã hội) và giảm hành vi không mong muốn.
• Trị liệu ngôn ngữ (Speech Therapy): Cải thiện giao tiếp, hiểu ngôn ngữ, và giảm thiểu các vấn đề liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ biểu hiện về ngôn ngữ.
• Hoạt động trị liệu (Occupational Therapy): Hỗ trợ trẻ với các kỹ năng vận động và quản lý các vấn đề nhạy cảm giác.
• Sự phát triển của công nghệ đã mở ra những cánh cửa mới. Các nền tảng giáo dục đặc biệt online, ví dụ như các chương trình được cung cấp bởi OME Việt Nam (hoặc các đơn vị tương tự), đang trở thành nguồn tài nguyên quý giá. Tại đây có thể cung cấp các khóa đào tạo chuyên môn, tài liệu hướng dẫn, hoặc các buổi tư vấn trực tuyến. Điều này giúp các gia đình áp dụng các chiến lược can thiệp sớm một cách nhất quán, vượt qua rào cản địa lý. 

Can thiệp tại nhà là một phần không thể thiếu, và các giải pháp giáo dục đặc biệt online đảm bảo sự hỗ trợ liên tục này cho trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ asd.

 

>>> Xem ngay khóa học liên quan: Hướng dẫn sử dụng phương pháp can thiệp ABA trong can thiệp cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ

 

VI. Kết luận

Hành trình cùng con mắc rối loạn phổ tự kỷ asd đòi hỏi sự kiên nhẫn, tình yêu thương và chiến lược đúng đắn:

• Tập trung vào Điểm mạnh: Mỗi trẻ có những tài năng và sở thích độc đáo. Hãy khám phá và phát huy những điểm mạnh này để xây dựng sự tự tin cho con.
• Tìm kiếm Cộng đồng: Kết nối với các phụ huynh khác và tham gia các nhóm hỗ trợ.
• Phối hợp chặt chẽ: Làm việc như một đội ngũ với các nhà trị liệu, giáo viên và bác sĩ để đảm bảo sự nhất quán trong các phương pháp can thiệp.

Việc nắm vững các tín hiệu cảnh báo sớm và áp dụng các chương trình can thiệp, như Giáo dục đặc biệt online hay tư vấn tâm lý học online, sẽ giúp trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ asd có cơ hội phát triển tối ưu. Đây là thông tin quan trọng mà mọi phụ huynh cần biết.

 

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội